بیماری مونونوکلئوز عفونی (بیماری بوسه) و درمان آن

مونونوکلئوز عفونی یا بیماری بوسه چیست؟

مونونوکلئوز عفونی که به عنوان مونو نیز شناخته می‌شود، عفونتی است که توسط ویروس اپشتین بار (EBV) ایجاد می‌شود. این یک بیماری شایع به خصوص در بین جوانان است. مونو می‌تواند علائمی‌مانند تب، گلودرد، خستگی و تورم غدد لنفاوی و غیره را ایجاد کند. این بیماری معمولاً خفیف است و در عرض چند هفته خود به خود از بین می‌رود، اما در برخی موارد، می‌تواند شدیدتر باشد و نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشد. مونو از طریق تماس با بزاق منتشر می‌شود، بنابراین گاهی اوقات به آن “بیماری بوسه” می‌گویند.

انواع بیماری مونونوکلئوز عفونی

تنها یک نوع مونو وجود دارد، اما این بیماری می‌تواند به طرق مختلف ظاهر شود و می‌تواند افراد را به طور متفاوت تحت تاثیر قرار دهد.

مونو بدون علامت: برخی از افرادی که به EBV آلوده هستند ممکن است اصلاً علائمی‌نداشته باشند. گفته می‌شود این افراد بدون علامت هستند و حتی ممکن است از ابتلای خود به این ویروس آگاه نباشند.

مونو حاد: مرحله حاد مونو مرحله اولیه بیماری است و با علائمی‌مانند تب، گلودرد، تورم غدد لنفاوی و خستگی مشخص می‌شود. مرحله حاد مونو معمولاً چند هفته طول می‌کشد.

مونو مزمن: در برخی موارد، مونو ممکن است علائم پایدار مانند خستگی و ضعف را برای چند هفته یا حتی ماه‌ها پس از عفونت اولیه ایجاد کند. این حالت به عنوان مونو مزمن شناخته می‌شود. علائم مونو مزمن ممکن است مشابه علائم فاز حاد مونو باشد، اما ممکن است شدت کمتری داشته باشد و پایدارتر باشد.

مونو پیچیده: در موارد نادر، مونو ممکن است عوارضی مانند التهاب کبد یا طحال، پنومونی یا کم خونی ایجاد کند. این عوارض ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان یا سایر درمان‌های پزشکی داشته باشد.

علت بیماری مونونوکلئوز عفونی(بیماری بوسه)

همان‌طور که گفته شد ویروس اپشتین بار (EBV) عامل ایجاد این بیماری است. سایر مواردی که خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند عبارتند از:

سن: مونو در جوانان، به خصوص در سنین نوجوانی و جوانی، بیشتر دیده می‌شود.

جنسیت: مونو در زنان بیشتر از مردان شایع است. برخی از تحقیقات نشان می‌دهند که زنان ممکن است به دلیل تغییرات هورمونی در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به ویروس باشند.

تماس نزدیک: مونو بسیار مسری است و از طریق تماس با بزاق دهان پخش می‌شود.

سیستم ایمنی ضعیف: افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، مانند افراد مبتلا به HIV یا ایدز، بیشتر مستعد ابتلا به عفونت‌های مونو و سایر عفونت‌ها هستند..

علائم بیماری مونونوکلئوز عفونی

علائم بیماری مونو می‌تواند از نظر شدت متفاوت باشد و ممکن است تا چند هفته پس از عفونت با ویروس اپشتین بار (EBV) ظاهر نشود.

تب: تب یکی از علائم شایع مونو است و احتمالا با لرز و تعریق همراه باشد. تب مونو ممکن است چند روز طول بکشد. علت آن پاسخ سیستم ایمنی به عفونت ویروسی است.

گلودرد: مونو اغلب باعث گلودرد (احتمالا شدید و مقاوم) می‌شود. گلو نیز ممکن است قرمز و متورم باشد. گلودرد اغلب یکی از اولین علائم مونو است و در اثر التهاب گلو و لوزه‌ها ایجاد می‌شود.

خستگی: مونو می‌تواند باعث خستگی و ضعف شدید شود که ممکن است چند هفته طول بکشد. برخی از افراد مبتلا به مونو ممکن است برای انجام فعالیت‌های عادی خود، حتی کارهای ساده ای مانند بلند شدن از رختخواب یا پوشیدن لباس، بیش از حد خسته باشند. خستگی ناشی از کار سیستم ایمنی بدن برای مقابله با عفونت ویروسی است.

غدد لنفاوی متورم: مونو می‌تواند باعث تورم غدد لنفاوی در گردن، زیر بغل و کشاله ران شود. این غدد لنفاوی متورم ممکن است در لمس دردناک باشند و احتمالا برای چند هفته متورم بمانند.

راش: برخی از افراد مبتلا به مونو دچار راش می‌شوند که ممکن است قرمز و برجسته باشد یا به صورت نقاط کوچک صورتی روی پوست ظاهر شود. بثورات معمولاً خارش ندارند و روی قفسه سینه، پشت یا صورت ظاهر می‌شوند.

سردرد: مونو می‌تواند باعث سردردهایی شود که شدت آن از خفیف تا شدید متغیر است. سردرد ممکن است با احساس فشار یا پری در سر همراه باشد.

عوارض احتمالی بیماری مونونوکلئوز عفونی

طحال بزرگ شده: مونو می‌تواند باعث بزرگ شدن طحال شود که می‌تواند آن را مستعد پارگی کند.

کم خونی: مونو می‌تواند باعث شود بدن گلبول‌های قرمز کمتری تولید کند و منجر به کم خونی شود.

هپاتیت: مونو می‌تواند باعث التهاب کبد شود، وضعیتی به نام هپاتیت. هپاتیت می‌تواند باعث زردی (زردی پوست و سفیدی چشم)، درد شکم و سایر علائم شود. در موارد شدید، هپاتیت می‌تواند منجر به نارسایی کبد شود.

ذات الریه: مونو می‌تواند سیستم ایمنی را تضعیف کند و مبارزه با سایر عفونت‌ها را برای بدن دشوارتر کند. این موضوع می‌تواند خطر ابتلا به ذات الریه را افزایش دهد.

مننژیت: مونو همچنین می‌تواند سیستم ایمنی بدن را تضعیف کند و خطر ابتلا به مننژیت را افزایش دهد.

سندرم گیلن باره: در موارد نادر، مونو می‌تواند باعث بیماری به نام سندرم گیلن باره شود.

راه‌های تشخیص بیماری مونونوکلئوز عفونی

معاینه فیزیکی: ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی معمولاً یک معاینه فیزیکی برای بررسی علائم مونو مانند غدد لنفاوی متورم، گلودرد و بثورات پوستی انجام می‌دهد.

آزمایش مونونوکلئوز عفونی: آزمایش خون می‌تواند برای شناسایی آنتی بادی‌های ویروس اپشتین بار (EBV) که باعث مونو می‌شود، استفاده شود. این آزمایش‌ها ممکن است شامل شمارش کامل خون (CBC) برای بررسی کم خونی و سایر ناهنجاری‌ها، و آزمایش تک نقطه‌ای یا آزمایش آنتی‌بادی ویروس اپشتین بار برای بررسی عفونت با EBV باشد.

تست‌های تشخیصی سریع: تست‌های تشخیصی سریع می‌توانند نتایج را در عرض چند دقیقه ارائه دهند و اغلب برای تشخیص مونو در یک محیط مراقبت‌های بهداشتی استفاده می‌شوند. این تست‌ها پروتئین‌های خاص یا آنتی ژن‌های تولید شده توسط EBV را شناسایی می‌کنند.

کشت گلو: کشت گلو شامل برداشتن نمونه مایع از گلو و آزمایش آن در آزمایشگاه برای بررسی وجود EBV است. این تست معمولا برای تشخیص مونو استفاده نمی‌شود زیرا نسبت به روش‌های دیگر دقت کمتری دارد.

تست‌های عملکرد کبد: مونو می‌تواند باعث التهاب کبد شود، بنابراین یک ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی ممکن است آزمایش‌های عملکرد کبد را برای بررسی آسیب کبدی تجویز کند. این آزمایش‌ها سطح آنزیم‌ها و پروتئین‌های خاصی را در خون که توسط کبد تولید می‌شوند اندازه‌گیری می‌کنند.

سایر آزمایش‌ها: در موارد نادر، پزشک ممکن است آزمایش‌های دیگری را برای تشخیص مونو یا رد سایر بیماری‌هایی که ممکن است علائم مشابهی داشته باشند، تجویز کند. این آزمایش‌ها ممکن است شامل عکس برداری از قفسه سینه برای بررسی ذات الریه یا سایر مشکلات ریوی یا ضربه زدن به ستون فقرات برای بررسی مننژیت باشد.

طول دوره درمان بیماری مونونوکلئوز عفونی

دوره بهبودی بیماری مونو بسته به شدت بیماری و سلامت کلی فرد مبتلا می‌تواند متفاوت باشد. به طور کلی، مونو یک بیماری خود محدود شونده است که در عرض چند هفته خود به خود از بین می‌رود. با این حال، برخی از افراد ممکن است علائمی‌مانند خستگی و ضعف را برای چند هفته یا حتی ماه‌ها پس از عفونت اولیه تجربه کنند. در موارد نادر، مونو ممکن است عوارضی ایجاد کند که نیاز به بستری شدن در بیمارستان یا دوره‌های بهبودی طولانی‌تری دارد.

درمان بیماری بوسه(درمان مونونوکلئوز عفونی) چیست؟

معمولا بیماری مونو پس از طی یکی دو هفته به صورت خود به خود بهبود می‌یابد. درمان‌های مونو شامل مواردی برای تسکین علائم این بیماری نظیر گلودرد، درد و خستگی و… می‌باشد. در ادامه درمان‌های دارویی، درمان‌های خانگی و طب سنتی بیماری مونو آورده شده است.

درمان دارویی مونونوکلئوز عفونی

داروهای ضد درد: داروهای مسکن بدون نسخه، مانند استامینوفن یا ایبوپروفن، می‌توانند به کاهش تب و کاهش سایر علائم مونو کمک کنند.

ضد تب: داروهای ضد تب داروهایی هستند که می‌توانند به کاهش تب کمک کنند. این داروها ممکن است علاوه بر، یا به جای داروهای مسکن استفاده شوند.

آنتی بیوتیک‌ها: مونو توسط یک ویروس ایجاد می‌شود، بنابراین آنتی بیوتیک‌ها برای درمان بیماری موثر نیستند. با این حال، اگر یک فرد مبتلا به مونو دچار عفونت باکتریایی مانند ذات الریه شود، ممکن است آنتی بیوتیک تجویز شود.

کورتیکواستروئیدها: کورتیکواستروئیدها نوعی دارویی هستند که می‌توانند به کاهش التهاب کمک کنند. آنها ممکن است برای درمان عوارض مونو، مانند التهاب کبد یا طحال استفاده شوند.

مایعات داخل وریدی: اگر فرد مبتلا به مونو دچار کم آبی شود، ممکن است نیاز به دریافت مایعات به صورت داخل وریدی (از طریق ورید) داشته باشد.

بستری شدن در بیمارستان: در موارد شدید مونو، بستری شدن در بیمارستان ممکن است برای ارائه مراقبت‌های حمایتی و درمان عوارض ضروری باشد.

درمان‌های خانگی مونونوکلئوز عفونی

استراحت کافی: استراحت کافی در طول دوره نقاهت بسیار مهم است تا به بدن فرصت داده شود تا بهبود یابد و انرژی ذخیره شود.

مایعات زیاد بنوشید: همچنین نوشیدن مایعات زیاد برای هیدراته ماندن و کمک به تسکین گلودرد بسیار مهم است.

داروهای مسکن بدون نسخه مصرف کنید: داروهای مسکن بدون نسخه، مانند استامینوفن یا ایبوپروفن، می‌توانند به کاهش تب و کاهش سایر علائم مونو کمک کنند.

غرغره با آب نمک: غرغره با آب نمک گرم می‌تواند به کاهش تورم گلو کمک کند و ممکن است تا حدودی گلودرد را تسکین دهد.

از مرطوب‌کننده استفاده کنید: استفاده از مرطوب‌کننده می‌تواند به مرطوب کردن هوا کمک کند و ممکن است خشکی یا گلودرد را تسکین دهد.

رژیم غذایی سالم داشته باشید: یک رژیم غذایی سالم می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی و بهبودی کمک کند. این رژیم ممکن است شامل خوردن مقدار زیادی میوه، سبزیجات و سایر غذاهای غنی از مواد مغذی باشد.

درمان بیماری مونونوکلئوز عفونی در طب سنتی-اسلامی

برخی از توصیه‌های طب سنتی برای درمان بیماری مونو به شرح زیر است:

• مخلوط جامع و عسل (پنج شب متوالی): هرشب قبل از خواب یک عدد داروی جامع به همراه یک قاشق غذاخوری عسل ترکیب کرده و میل کنید.
• ژل رویال و عسل وسیاه دانه: هر روز صبح ناشتا یک قاشق مرباخوری
• داروی امام کاظم (ع)
• داروی پیامبر(ص) پنج قوطی
• داروی بلغم زدا
• داروی طریفل
• قرص خون طب اسلامی

درمان گیاهی مونونوکلئوز

اکیناسه: اکیناسه گیاهی است که اعتقاد بر این است که خواص محرک سیستم ایمنی دارد و ممکن است به کاهش التهاب کمک کند. اغلب برای درمان عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی استفاده می‌شود و ممکن است برای تسکین علائم مونو مفید باشد.

زنجبیل: زنجبیل گیاهی است که خواص ضد التهابی دارد و ممکن است به کاهش تب و کاهش سایر علائم مونو کمک کند.

شیرین بیان: شیرین بیان گیاهی است که اعتقاد بر این است که دارای خواص تقویت کننده سیستم ایمنی و ضد ویروسی است.

پاتوفیزیولوژی بیماری مونونوکلئوز عفونی

پاتوفیزیولوژی مونو شامل مراحل مختلفی است که شامل موارد زیر می‌شود:

عفونت اولیه: مونو معمولاً از طریق تماس با بزاق منتقل می‌شود و ویروس از طریق دهان یا بینی وارد بدن می‌شود. سپس ویروس در لوزه‌ها و غدد لنفاوی تکثیر می‌شود و باعث پاسخ ایمنی می‌شود.

فاز نهفته: پس از عفونت اولیه، ویروس وارد مرحله نهفته (غیر فعال) می‌شود که در طی آن در بدن باقی می‌ماند اما هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند. این ویروس تا آخر عمر در بدن نهفته می‌ماند، اگرچه می‌تواند تحت شرایط خاصی دوباره فعال شود.

فعال سازی مجدد: در برخی موارد، ویروس ممکن است دوباره فعال شود و باعث ایجاد قسمت جدیدی از مونو شود. این می‌تواند زمانی رخ دهد که سیستم ایمنی ضعیف شده است، مانند زمان استرس یا بیماری.

مرحله علامتی: اگر ویروس دوباره فعال شود، ممکن است علائم مونو از جمله تب، گلودرد و غدد لنفاوی متورم ایجاد کند.

بهبودی: در بیشتر موارد، علائم مونو طی چند هفته خود به خود برطرف می‌شود و فرد به طور کامل بهبود می‌یابد. با این حال، برخی از افراد ممکن است علائم پایدار مانند خستگی را برای چندین هفته یا حتی ماه‌ها پس از عفونت اولیه تجربه کنند.

بیماری بوسه و ام اس

هیچ ارتباط مستقیمی‌بین بیماری مونو و ام اس (MS) وجود ندارد. با این حال، برخی تحقیقات نشان داده اند که عفونت با EBV ممکن است یک عامل خطر برای ابتلا به ام اس باشد. یک مطالعه منتشر شده در مجله “Annals of Neurology” نشان داد که افراد با سابقه مونو در مقایسه با افرادی که مونو نداشتند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به ام اس هستند. رابطه دقیق بین مونو و ام اس به طور کامل شناخته نشده است و تحقیقات بیشتری برای تعیین ارتباط بالقوه بین این دو شرایط مورد نیاز است.

مونونوکلئوز و کرونا

بیماری مونو و کووید-19 (بیماری کروناویروس) دو بیماری متمایز هستند که توسط ویروس‌های مختلف ایجاد می‌شوند. COVID-19 یک بیماری ناشی از ویروس SARS-CoV-2 است که با علائمی‌مانند تب، سرفه و مشکل در تنفس مشخص می‌شود.بنابراین نبایستی این دو بیماری را باهم اشتباه گرفت.

مونونوکلئوز مزمن

در برخی موارد، مونو ممکن است علائم پایدار مانند خستگی و ضعف را برای چند هفته یا حتی ماه‌ها پس از عفونت اولیه ایجاد کند. دراین حالت به عنوان مونو مزمن شناخته می‌شود. علائم مونو مزمن مشابه علائم فاز حاد (اولیه) مونو است، اما ممکن است شدت کمتری داشته باشد و پایدارتر باشد. مونو مزمن علائم دیگری مانند ضعف عضلانی، مشکل در تمرکز و حافظه و اختلالات خواب را نیز ایجاد می‌کند.

علت مونو مزمن به طور کامل شناخته نشده است، اما تصور می‌شود که به اختلال عملکرد سیستم ایمنی یا یک اختلال خود ایمنی مرتبط باشد. درمان مونو مزمن ممکن است شامل داروهایی برای مدیریت علائم و تقویت سیستم ایمنی باشد.

توده گردن مونونوکلئوز عفونی

توده گردن مونونوکلئوز عفونی (مونو) تورمی‌در گردن است که می‌تواند در نتیجه مونو ایجاد شود.غدد لنفاوی متورم ممکن است باعث ایجاد توده گردن یا تورم در گردن شوند. در بیشتر موارد، توده گردن ناشی از مونو جای نگرانی ندارد و طی چند هفته خود به خود برطرف می‌شود.

مونونوکلئوز عفونی در کودکان

بیماری مونو می‌تواند در کودکان در هر سنی رخ دهد، اگرچه در نوجوانان و بزرگسالان جوان شایع تر است. کودکان مبتلا به مونو ممکن است علائمی‌مشابه علائم بزرگسالان مبتلا به این بیماری از جمله تب، گلودرد، تورم غدد لنفاوی و خستگی را تجربه کنند. اگر کودک دارای سیستم ایمنی ضعیف یا بیماری زمینه ای باشد، علائم مونو در کودکان ممکن است شدیدتر باشد. کودکان مبتلا به مونو ممکن است در معرض افزایش خطر عوارضی مانند کم خونی، ذات الریه یا التهاب کبد یا طحال باشند.

مونونوکلئوز عفونی در بارداری

این بیماری در بیشتر موارد مونو هیچ آسیبی به مادر یا نوزاد وارد نمی‌کند.زنان بارداری که مونو دارند علائمی‌مشابه علائم افراد غیرباردار مبتلا به این بیماری دارند، مانند تب، گلودرد، تورم غدد لنفاوی و خستگی. در برخی موارد، علائم مونو در زنان باردار شدیدتر است، به خصوص اگر زن دارای سیستم ایمنی ضعیف یا بیماری زمینه‌ای باشد.

مونونوکلئوز عفونی در بزرگسالان

این بیماری در بزرگسالان نیز ممکن است رخ بدهد. علائم آن مشابه همان مواردی است که قبلا بیان شد. به طور کلی احتمال ابتلا به این بیماری در هر سن و جنسیتی که سیستم ایمنی ضعیف‌تری داشته باشند، بیشتر است.

آیا بیماری مونونوکلئوز عفونی واگیر دارد؟

بله، بیماری مونو مسری است. این ویروس می‌تواند از طریق فعالیت‌هایی مانند بوسیدن، اشتراک‌گذاری غذا یا نوشیدنی، یا از طریق ترشحات تنفسی در هنگام سرفه یا عطسه فرد مبتلا منتقل شود.

دوره کمون مونو معمولاً 4 تا 6 هفته است و علائم معمولاً در عرض 1 تا 4 هفته پس از قرار گرفتن در معرض ویروس ظاهر می‌شوند. افراد مبتلا به مونو معمولاً در طول چند هفته اول بیماری بیشتر مسری هستند، اگرچه ویروس می‌تواند مادام العمر در بدن باقی بماند و تحت شرایط خاصی دوباره فعال شود.

آیا بیماری مونونوکلئوز عفونی خطرناک است؟

مونو معمولاً یک بیماری خطرناک نیست و بیشتر افراد در عرض چند هفته به طور کامل بهبود می‌یابند. با این حال، مونو در موارد نادر می‌تواند عوارض جدی ایجاد کند، به خصوص در افرادی که سیستم ایمنی ضعیف یا یک بیماری زمینه ای دارند. در موارد بسیار نادر، مونو ممکن است باعث مشکلات عصبی، مانند مننژیت یا آنسفالیت، یا مشکلات قلبی عروقی، مانند میوکاردیت یا پریکاردیت شود.