بیماری طاعون چیست؟
طاعون یک بیماری است که توسط باکتری Yersinia pestis ایجاد می‌شود. در درجه اول از طریق نیش کک‌های آلوده که توسط پستانداران کوچک مانند موش حمل می‌شود به انسان منتقل می‌شود. این بیماری همچنین می‌تواند از طریق تماس مستقیم با مایعات یا بافت‌های بدن آلوده یا از طریق استنشاق قطرات تنفسی افراد آلوده منتقل شود.
انواع بیماری طاعون
سه نوع اصلی طاعون وجود دارد: طاعون بوبونیک، طاعون سپتی سمیک و طاعون پنومونی. درادامه انواع این بیماری به همراه علائم آنها تشریح گردیده است.
انواع بیماری طاعون: بوبونیک(طاعون خیارکی)
طاعون بوبونیک نوعی بیماری است که توسط باکتری Yersinia pestis ایجاد می‌شود. از طریق نیش کک‌های آلوده که توسط پستانداران کوچکی مانند موش حمل می‌شود به انسان منتقل می‌شود. باکتری‌ها در غدد لنفاوی تکثیر می‌شوند و باعث متورم شدن آنها یا «بوبوها» می‌شوند.
علائم طاعون خیارکی
علائم بوبونیک شامل تب، لرز، ضعف و تورم غدد لنفاوی است. این بیماری می‌تواند به طاعون سپتی سمی‌تبدیل شود که با تکثیر باکتری‌ها در جریان خون اتفاق می‌افتد و می‌تواند منجر به نارسایی اندام شود یا طاعون پنومونی که شدیدترین شکل طاعون است و با علائم شدید تنفسی مشخص می‌شود.
انواع بیماری طاعون: سپتی سمیک(طاعون عفونتی خون)
طاعون سپتی سمیک نوعی طاعون است که توسط باکتری Yersinia pestis ایجاد می‌شود. زمانی اتفاق می‌افتد که باکتری در جریان خون تکثیر می‌شود و می‌تواند منجر به نارسایی اندام شود. طاعون سپتی سمی‌می‌تواند از طریق نیش کک‌های آلوده یا از طریق تماس با بافت یا مایعات بدن آلوده منتقل شود.
علائم طاعون عفونتی خون
علائم طاعون سپتی سمی‌شامل تب، لرز، ضعف و درد شکم است. این بیماری می‌تواند به طاعون پنومونی تبدیل شود که شدیدترین شکل طاعون است و با علائم تنفسی شدید مشخص می‌شود.
انواع بیماری طاعون: طاعون پنومونیک (پنومونی)
طاعون پنومونی شدیدترین شکل طاعون است و با علائم شدید تنفسی مشخص می‌شود. این بیماری توسط باکتری Yersinia pestis ایجاد می‌شود و می‌تواند از طریق هوا از فردی به فرد دیگر منتقل شود. همچنین می‌تواند از طریق نیش کک‌های آلوده یا از طریق تماس با بافت آلوده یا مایعات بدن منتقل شود.
علائم طاعون پنومونیک
علائم طاعون پنومونی شامل تب، سرفه، مشکل در تنفس و درد قفسه سینه است. این بیماری در صورت عدم درمان به موقع با آنتی بیوتیک می‌تواند کشنده باشد.
طاعون نشخوارکنندگان
طاعون نشخوارکنندگان (که به عنوان آفت گاو یا طاعون گاو شناخته می‌شود) یک بیماری ویروسی است که حیوانات سم‌دار مانند گاو، گاومیش و بز را درگیر می‌کند. این بیماری توسط ویروس آفت گاو ایجاد می‌شود و بسیار مسری است و بالقوه به سرعت از طریق گله پخش می‌شود. علائم آفت تب شامل تب، ترشحات بینی و اسهال است. این بیماری می‌تواند منجر به کم آبی، کاهش وزن و در موارد شدید مرگ شود.
این آفت به انسان منتقل نمی‌شود و خطری برای سلامتی انسان ندارد. با این حال، می‌تواند اثرات اقتصادی و اجتماعی قابل توجهی داشته باشد، زیرا می‌تواند منجر به خسارات قابل توجهی در جمعیت دام شود و معیشت کشاورزان و جوامعی را که برای امرار معاش به دام وابسته هستند، مختل کند.
آفت گاو زمانی در آفریقا و آسیا شایع بود، اما تا حد زیادی از طریق کمپین‌های واکسیناسیون و سایر اقدامات کنترلی ریشه کن شده است. در حال حاضر این بیماری به عنوان یک بیماری کنترل شده در نظر گرفته می‌شود و در سال‌های اخیر تنها چند شیوع جداگانه گزارش شده است.
عوارض بیماری طاعون
بیماری طاعون در صورت عدم تشخیص به موقع و عدم رسیدگی و مراقبت‌های بهداشتی، عوارض جبران ناپذیری خواهد داشت. درادامه لیستی از عوارض احتمالی این بیماری را مشاهده میکنید.
عوارض طاعون: سپتی سمی(باکتری در خون)
باکتری در خون می‌تواند منجر به شوک، نارسایی اندام‌ها و مرگ شود. هنگامی‌که باکتری‌ها وارد جریان خون می‌شوند، می‌توانند سمومی‌را آزاد کنند که می‌تواند به بافت‌های بدن آسیب برساند و باعث افت خطرناک فشار خون شود. این وضعیت که به عنوان شوک سپتیک شناخته می‌شود، در صورت عدم درمان به موقع می‌تواند منجر به نارسایی اندام و مرگ شود.
ذات الریه از عوارض طاعون
ذات الریه می‌تواند ناشی از گسترش باکتری به ریه‌ها باشد. ذات الریه یک عفونت ریه است که می‌تواند باعث التهاب، مشکل در تنفس، درد قفسه سینه و سایر علائم شود. در صورت عدم درمان، پنومونی می‌تواند منجر به عوارض جدی از جمله نارسایی تنفسی و مرگ شود.
گانگرن از عوارض طاعون
طاعون می‌تواند باعث مرگ بافت شود و منجر به تشکیل قانقاریا (بافت مرده و پوسیده) شود. قانقاریا زمانی رخ می‌دهد که خون رسانی به قسمت خاصی از بدن قطع شود و منجر به مرگ بافت‌ها شود. اگر باکتری عامل طاعون این نواحی را آلوده کند، ممکن است در انگشتان دست، پا و سایر اندام‌ها رخ دهد. گانگرن در صورت عدم درمان به موقع می‌تواند منجر به قطع عضو شود.
پریتونیت از عوارض بیماری طاعون
پریتونیت، التهاب پوشش داخلی شکم است که می‌تواند در اثر گسترش باکتری به حفره شکم ایجاد شود. پریتونیت می‌تواند باعث درد شکم، حالت تهوع، استفراغ و سایر علائم شود. اگر درمان نشود، می‌تواند منجر به عوارض جدی، از جمله سپسیس (عفونت خطرناک جریان خون) و مرگ شود.
مننژیت، از عوارض بیماری طاعون
مننژیت التهاب غشاهای اطراف مغز و نخاع است که می‌تواند در اثر گسترش باکتری به سیستم عصبی مرکزی ایجاد شود. مننژیت می‌تواند باعث تب، سردرد، سفتی گردن و سایر علائم شود. اگر درمان نشود، می‌تواند منجر به عوارض جدی از جمله آسیب مغزی و مرگ شود.
طاعون و اندوکاردیت
این عفونت پوشش داخلی قلب است که می‌تواند در اثر گسترش باکتری به قلب ایجاد شود. اندوکاردیت می‌تواند باعث تب، خستگی و سایر علائم شود. اگر درمان نشود، می‌تواند منجر به عوارض جدی از جمله نارسایی قلبی و مرگ شود.
سایر عوارض بیماری طاعون
طاعون همچنین می‌تواند عوارض دیگری مانند آبسه (مجموعه چرک) در کبد، طحال یا سایر اندام‌ها ایجاد کند. همچنین می‌تواند باعث آسیب کلیه شود که می‌تواند منجر به نارسایی کلیه شود.
روش‌های تشخیص بیماری طاعون
اصلی‌ترین روش تشخیص بیماری طاعون، معاینه ظاهری فرد توسط پزشک متخصص و در ادامه انجام آزمایش خون می‌باشد. در ادامه روش‌های تشخیص طاعون تشریح گردیده است.
تشخیص طاعون با معاینه فیزیکی
پزشک، بیمار را از نظر علائم و نشانه‌های طاعون، مانند تب، لرز، سردرد، دردهای عضلانی و غدد لنفاوی متورم معاینه می‌کند.
تشخیص بیماری طاعون با آزمایش
نمونه ای از خون، مایع لنفاوی یا بافت از ناحیه عفونی را می‌توان در آزمایشگاه برای تایید تشخیص طاعون آزمایش کرد. انواع مختلفی از آزمایش‌های آزمایشگاهی وجود دارد که می‌توان برای تشخیص وجود یرسینیا پستیس ( باکتری عامل طاعون ) استفاده کرد.
تشخیص بیماری طاعون با تست‌های تشخیص سریع
تست‌های تشخیصی سریع نیز وجود دارد که می‌توان از آنها برای تشخیص طاعون در عرض چند ساعت استفاده کرد. این آزمایش‌ها اغلب در مکان‌هایی استفاده می‌شوند که زمان بسیار مهم است، مانند مناطق دورافتاده یا در مراحل اولیه شیوع بیماری.
تشخیص افتراقی بیماری طاعون
پزشک ممکن است آزمایش‌های اضافی را تجویز کند یا یک معاینه فیزیکی کامل برای کمک به تشخیص افتراقی انجام دهد. مهم است که سایر شرایطی که ممکن است باعث ایجاد علائم مشابه در طاعون شوند ( مانند سایر عفونت‌های باکتریایی یا بیماری‌های ویروسی) رد شوند.
راه‌های پیشگیری از بیماری طاعون
مهمترین راه‌های پیشگیری از طاعون، مراقبت بهداشت در مواجهه با افراد و سایر ناقلین این بیماری می‌باشد. در ادامه این موارد تشریح گردیده است.
از تماس نزدیک با حیوانات آلوده خودداری کنید
طاعون عمدتاً از طریق نیش کک‌های آلوده که در پستانداران کوچک مانند موش‌ها، موش‌های صحرایی و سنجاب‌ها دیده می‌شود، پخش می‌شود. برای کاهش خطر ابتلا به عفونت، از تماس نزدیک با این حیوانات خودداری کنید، به خصوص اگر آنها بیمار یا مرده باشند.
از مواد دافع حشرات استفاده کنید
هنگام سفر به مناطقی که طاعون یافت می‌شود، از دافع حشرات حاوی DEET یا پیکاریدین برای جلوگیری از نیش کک استفاده کنید.
لباس‌های محافظ بپوشید
هنگامی‌که در مناطقی که طاعون یافت می‌شود، پیراهن‌های آستین بلند، شلوارهای بلند و کفش‌های بسته بپوشید تا از گزش کک جلوگیری شود.
از اقدامات کنترل جوندگان (مانند موش‌ها) استفاده کنید
در مناطقی که طاعون یافت می‌شود، اقدامات لازم را برای کنترل جمعیت جوندگان انجام دهید. این می‌تواند شامل بستن هر گونه سوراخ یا شکاف در ساختمان‌ها برای جلوگیری از ورود جوندگان، نگهداری مواد غذایی و زباله در ظروف در بسته و استفاده از تله‌ها برای گرفتن و حذف جوندگان باشد.
بهداشت را رعایت کنید
دست‌های خود را به طور مکرر با آب و صابون بشویید، به خصوص پس از دست زدن به حیوانات یا بستر آنها. از به اشتراک گذاشتن غذا، نوشیدنی یا وسایل شخصی با دیگران خودداری کنید.
به دنبال مراقبت فوری پزشکی باشید
اگر فکر میکنید ممکن است در معرض طاعون بوده اید یا علائمی‌مانند تب، لرز، بدن درد و غدد لنفاوی متورم را تجربه کرده اید، در اسرع وقت به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید. تشخیص و درمان به موقع می‌تواند به جلوگیری از عوارض و نجات جان انسان کمک کند.
راه‌های انتقال بیماری طاعون
مهمترین و اصلی‌ترین راه انتقال طاعون از طریق حیوانات و حشرات آلوده و تماس با آنها می‌باشد. در ادامه انواع راه‌های انتقال بیماری طاعون بیان گردیده است.
انتقال بیماری طاعون با گزش کک‌های آلوده
طاعون عمدتاً از طریق نیش کک‌های آلوده منتقل می‌شود که در پستانداران کوچک مانند موش، موش صحرایی و سنجاب دیده می‌شود. هنگامی‌که یک کک آلوده یک انسان را نیش می‌زند، می‌تواند باکتری‌های عامل طاعون را منتقل کند.
تماس مستقیم با حیوانات آلوده
طاعون همچنین می‌تواند از طریق تماس مستقیم با حیوانات آلوده، مانند دست زدن به حیوان آلوده، منتقل شود.
انتقال بیماری طاعون با استنشاق قطرات تنفسی
طاعون زمانی که فرد مبتلا سرفه یا عطسه می‌کند، می‌تواند از طریق هوا منتقل شود و قطرات تنفسی حاوی باکتری را آزاد کند. این مورد بیشتر در مورد طاعونی که ریه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد، شایع است.
انتقال بیماری طاعون با دست زدن به مواد آلوده
طاعون می‌تواند از طریق دست زدن به مواد آلوده به باکتری، مانند لباس یا ملافه ای که با مایعات بدن آلوده تماس داشته باشد، منتقل شود.
انتقال بیماری طاعون با مصرف آب یا غذای آلوده
طاعون از طریق مصرف آب یا غذای آلوده نیز قابل انتقال است. این امر در مناطقی که روش‌های بهداشتی و نگهداری مواد غذایی ضعیف وجود دارد، بیشتر دیده می‌شود.
انتقال بیماری طاعون با تماس جنسی
طاعون می‌تواند از طریق تماس جنسی با فرد آلوده منتقل شود.
طاعون مادر به فرزند
طاعون همچنین می‌تواند در دوران بارداری یا زایمان از مادر به فرزندش منتقل شود.
کدام حیوانات طاعون را منتقل میکنند
طاعون عمدتاً از طریق نیش کک‌های آلوده به انسان منتقل می‌شود که می‌تواند در انواع پستانداران کوچک مانند موش، موش و سنجاب یافت شود. این حیوانات می‌توانند از طریق گاز گرفتن سایر حیوانات آلوده یا مصرف طعمه‌های آلوده به باکتری Yersinia pestis آلوده شوند.
علاوه بر این پستانداران کوچک، حیوانات دیگری مانند خرگوش، خرگوش صحرایی و گوشتخواران مانند گربه و سگ نیز می‌توانند به طاعون مبتلا شوند. این حیوانات می‌توانند باکتری را از طریق نیش، خراش یا از طریق استنشاق قطرات تنفسی به انسان منتقل کنند.
مهم است که از تماس نزدیک با حیوانات وحشی خودداری کنید و در هنگام دست زدن به حیوانات خانگی احتیاط کنید، به خصوص اگر آنها بیمار هستند یا اخیراً در مناطقی بوده اند که طاعون پیدا شده است.
درمان بیماری طاعون
در حال حاضر اصلی‌ترین درمان بیماری طاعون، استفاده از انواع آنتی‌بیوتیک‌ها می‌باشد. در کنار این مورد سایر اقدامات پزشکی و مراقبتی نیز حائز اهمیت می‌باشد. در ادامه این بخش انواع راه‌های درمان این بیماری تشریح گردیده است.
درمان بیماری طاعون با آنتی بیوتیک‌ها
طاعون را می‌توان با آنتی بیوتیک‌ها درمان کرد، که می‌تواند باکتری یرسینیا پستیس را از بین ببرد و به جلوگیری از گسترش عفونت کمک کند. آنتی بیوتیک‌های رایج مورد استفاده برای درمان طاعون شامل استرپتومایسین، جنتامایسین و داکسی سایکلین است.
مراقبت‌های حمایتی و درمان بیماری طاعون
علاوه بر آنتی بیوتیک‌ها، بیماران مبتلا به طاعون نیز ممکن است به مراقبت‌های حمایتی برای کمک به مدیریت علائم خود و جلوگیری از عوارض نیاز داشته باشند. این مراقبت‌ها می‌تواند شامل مایعات برای جلوگیری از کم آبی بدن، داروهای ضد درد برای مدیریت درد و اکسیژن درمانی برای کمک به تنفس باشد.
بستری شدن در بیمارستان برای درمان بیماری طاعون
بیماران مبتلا به طاعون ممکن است نیاز به بستری شدن داشته باشند، به خصوص اگر علائم شدید داشته باشند یا در معرض خطر بالای عوارض باشند.با بستری شدن در بیمارستان می‌توان اطمینان حاصل کرد که بیماران درمان و مراقبت‌های حمایتی لازم را دریافت میکنند.
قرنطینه بیماران برای درمان بهتر بیماری طاعون
برای جلوگیری از گسترش طاعون، بیماران مبتلا به عفونت را می‌توان در بیمارستان ایزوله کرد. این موضوع می‌تواند به محافظت از کارکنان مراقبت‌های بهداشتی و سایر بیماران در برابر قرار گرفتن در معرض باکتری‌ها کمک کند.
گلوبولین ایمنی برای درمان طاعون
گلوبولین ایمنی طاعون دارویی است که از پلاسمای انسان ساخته شده و حاوی آنتی بادی‌هایی برای باکتری Yersinia pestis است. می‌توان از آن برای کمک به جلوگیری از ایجاد طاعون در افرادی که در معرض باکتری قرار گرفته اند استفاده کرد.
سرم طاعون
سرم طاعون دارویی است که از خون حیواناتی که از طاعون بهبود یافته اند تهیه می‌شود. این سرم حاوی آنتی بادی برای باکتری Yersinia pestis است و می‌تواند برای کمک به درمان افراد مبتلا به طاعون استفاده شود.
درمان طاعون در جهان با طب سنتی
در این قسمت به تشریح انواع روش‌های طب سنتی برای درمان بیماری طاعون در جهان میپردازیم.
درمان‌های گیاهی بیماری طاعون
در فرهنگ‌های مختلف در سراسر جهان، درمانگران سنتی از طیف وسیعی از گیاهان برای درمان طاعون استفاده میکنند. برخی از گیاهانی که مورد استفاده قرار گرفته اند عبارتند از سیر، زنجبیل، اکالیپتوس، میخک و زیره.
مواد معدنی برای درمان سنتی بیماری طاعون
درمانگران سنتی در برخی فرهنگ‌ها از مواد معدنی مانند نقره و مس برای درمان طاعون استفاده می‌کردند.
فرآورده‌های حیوانی برای درمان سنتی بیماری طاعون
زهر مار(نیش مار) و سایر فرآورده‌های حیوانی در طب سنتی برای درمان طاعون در برخی فرهنگ‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
طب سوزنی برای درمان طاعون
طب سوزنی، یک عمل پزشکی سنتی چینی است که شامل فرو کردن سوزن در نقاط خاصی از بدن است، در برخی از فرهنگ‌ها برای درمان این بیماری استفاده می‌شود.
تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی برای درمان طاعون
درمانگران طب سنتی در برخی از فرهنگ‌ها، تغییر در سبک زندگی و رژیم غذایی را به عنوان بخشی از درمان طاعون توصیه میکنند، مانند افزایش مصرف مایعات و برخی غذاها.
ماساژ درمانی برای درمان سنتی طاعون
ماساژ درمانی، یک عمل سنتی است که شامل دستکاری بافت نرم بدن است. در برخی فرهنگ‌ها به عنوان درمان طاعون استفاده می‌شود.
اعمال معنوی یا مذهبی برای درمان سنتی طاعون
در برخی از فرهنگ‌ها، درمانگران سنتی ممکن است اعمال معنوی یا مذهبی را در درمان طاعون بگنجانند، مانند دعا یا استفاده از اشیاء مقدس. توجه به این نکته ضروری است که اثربخشی این درمان‌های سنتی برای طاعون از نظر علمی‌ثابت نشده است و نباید از طب سنتی به عنوان جایگزینی برای درمان مبتنی بر شواهد که شامل استفاده از آنتی بیوتیک‌ها می‌شود استفاده کرد. همیشه بهتر است برای تشخیص و درمان مناسب هر بیماری با یک پزشک متخصص مشورت کنید.
درمان طاعون با طب سنتی ایرانی
در مقاله ای با عنوان ” طاعون در طب سنتی ایران و طب نوین ” منابع معتبر طب سنتی ایران در قرون مختلف شامل کتاب «قانون در طب»، «ذخیره خوارزمشاهی»، «اکسیر اعظم» را مطالعه و مطالب آنها را با یافته‌های اخیر در خصوص طاعون مورد مقایسه قرار داده اند. نتایج این پژوهش علمی‌را در ادامه مشاهد می‌نمایید.
طاعون در طب سنتی ایران تعریفی مشابه طب رایج دارد و یک بیماری واگیردار همراه با تب و تورم گوشت‌های سست یا غدد لنفاوی بدن توصیف شده است. تعفن هوا و استعداد بدنی افراد از عوامل مستعدساز ابتلای به این بیماری شمرده شده است و جا‌به‌جایی از هوای عفونی گرم به هوای لطیفِ معتدل، مصرف داروهای گیاهی مانند انار، آلوبخارا، سرکه و استعمال عطریات و بخورات مانند عود، صندل و گلاب از مهمترین توصیه‌های اطبای ایرانی در پیشگیری از این بیماری می‌باشند و مصرف گل ارمنی و جَدوار در درمان آن مفید بیان شده است.
