سپتوم بینی یا انحراف بینی (septum)

تیغه مرکز بینی، حفره‌های بینی را به‌طور مساوی تقسیم می‌کند. این تیغه در همه افراد درجای درست خود قرار نگرفته است. کج بودن و نابرابری این تیغه را انحراف بینی یا سپتوم بینی می‌گویند. این عارضه باعث می‌شود یکی از حفره‌های بینی بزرگ‌تر از دیگری شود.دیواره نازک بین دو مجرای بینی، سپتوم نام دارد. سپتوم از استخوان و غضروف تشکیل شده است. انحراف تیغه بینی به معنای کج بودن این تیغه است. وجود این عارضه با کج بودن ظاهر بینی دو موضوع متفاوت هستند.در انگلیسی به این عارضه Deviated Nasal Septum (DNS) یا Septal Deviation یا Nasal septum deviation
می‌گویند. این اصطلاحات به کج بودن تیغه میانی بینی اشاره دارد و با قوز بینی (Nasal hump) فرق می‌کند.

در ادامه به بیان علت سپتوم بینی و اینکه انحراف بینی باعث چه مشکلاتی میشود خواهیم پرداخت.

علت انحراف بینی

سپتوم بینی دو علت اصلی دارد. این عارضه می‌تواند بر اثر تروما یا ضربه ایجاد شود. در واقع بیشتر اوقات بر اثر ضربه مانند ضربه به صورت ایجاد می‌شود‌. عامل دیگر ژنتیک است. این عارضه می‌تواند یک اختلال مادرزادی باشد که بر اثر فشرده‌سازی بینی هنگام زایمان ایجاد می‌شود. سپتوم انحراف‌یافته با اختلالات ژنتیکی بافت همبند، مانند سندرم مارفان، هموسیستینوری و سندرم اِلرز- دانلوس همراه است.

انحراف بینی باعث چه مشکلاتی میشود

بیشتر ناهنجاری‌های بینی، منجر به علائم نمی‌شوند و حتی ممکن است فرد از وجود انحراف سپتوم خود اطلاعی نداشته باشد. با این وجود، برخی از ناهنجاری‌های سپتوم که در حالت شدیدتری قرار دارند، ممکن است باعث علائم و نشانه‌های زیر شوند:

انسداد یک یا هر دو بینی

انسداد یک یا هر دو بینی بر اثر سپتوم، می‌تواند تنفس از طریق بینی را دشوار کند. وقتی فرد دچار سرماخوردگی (عفونت دستگاه تنفسی) می‌شود، این موضوع را بیشتر متوجه خواهد شد.

عفونت‌های سینوس

ایجاد انسداد و وجود اختلال در سپتوم، باعث عدم تخلیه‌ سینوس‌ها و به تبع آن، عفونت می‌شود. افرادی که مبتل به این عارضه هستند، بیشتر در معرض ابتلا به سینوزیت مزمن قرار دارند.

آپنه خواب (وقفه تنفسی در خواب)

آپنه خواب، نوعی اختلال است که بر اثر آن، فرد هنگام خواب، گاهی احساس قطع شدن تنفس یا مکث در تنفس دارد و ممکن است با حالت خفگی از خواب بپرد. اگر مکث در تنفس در یک ساعت، 5 بار اتفاق بیفتد، نشانه آپنه خواب است. آپنه خواب یکی از علائم تشخیص انحراف در سپتوم است.

 

از بین رفتن خفیف یا شدید حس بویایی

وجود این عارضه و به تبع آن، عفونت سینوس‌ها، می‌تواند موجب از دست دادن حس بویایی شود.

عطسه مکرر

یکی از علائم انحراف  می‌تواند عطسه‌های مکرر در طول روز باشد.

خونریزی بینی به علت انحراف بینی

به علت خشک شدن سطح تیغه بینی بر اثر انحراف سپتوم، احتمال خونریزی افزایش پیدا می‌کند.

درد صورت

درد صورت، یکی از دلایل احتمالی انحراف سپتوم است. درد یک طرف صورت می‌تواند نشان‌دهنده سپتوم بینی باشد.

تنفس پر سر و صدا هنگام خواب (خروپف)

یک سپتوم انحراف‌یافته یا تورم بافت داخل بینی، می‌تواند یکی از دلایل تنفس پر سر و صدا هنگام خواب باشد.

 سپتوم بینی و اختلال چرخه بینی

 در یک بینی سالم، میزان باز بودن سوراخ‌ها به‌طور متناوب جابه‌جا می‌شود. در واقع اینکه بینی به‌طور متناوب ابتدا از یک طرف و سپس از طرف دیگر، دچار انسداد شود، پدیده‌ای طبیعی است و به آن چرخه بینی گفته می‌‌شود. انحراف بینی، امری غیرمعمول است و می‌تواند نشان‌دهنده انسداد بینی باشد.

 خوابیدن به یک سمت خاص

بر اثر باریک بودن یکی از گذرگاه‌های بینی، ممکن است برخی افراد برای بهینه کردن تنفس از طریق بینی، ترجیح دهند به یک سمت خاص بخوابند. این اتفاق یکی از علائم انحراف تیغه است.

عفونت گوش میانی

اگر کجی بینی به انسداد راه تنفسی منجر شود، فشار روی گوش میانی می‌آورد و عملکرد شیپور گوش را مختل می‌کند. به همین دلیل، انحراف استخوان بینی ممکن است به عفونت مزمن گوش‌مياني بینجامد.

آبریزش بینی

گاهی اوقات این عارضه با آبریزش بینی همراه است. آبریزش بینی گرچه علامت اختصاصی این عارضه نیست، اما اگر با علامت‌های دیگر همراه شود، احتمال وجود انحراف در بینی را تشدید می‌کند.

انواع انحراف بینی

 طی سال‌ها، پژوهشگران، ارزیابی و طبقه‌بندی انحراف‌های داخلی بینی را مورد بررسی قرار دادند، اما تا به امروز درباره این موضوع به یک جمع‌بندی جامع نرسیده‌اند. به‌طور کلی، انحراف تیغه را در بینی به دو شکل SیاC تقسیم کرده‌اند.

 سپتوم انحراف یافته، یک اختلال جسمی است که شامل جابه‌جایی سپتوم می‌شود. این عارضه، هنگامی رخ می‌دهد که تیغه نازک بین معابر بینی فرد، به یک طرف جابه‌جا شود. در برخی افراد، این عارضه خارج از مرکز یا منحرف است و باعث می‌شود یک طرف بینی کوچک‌تر به نظر برسد.

هنگامی که یک سپتوم انحراف شدید داشته باشد، می‌تواند یک طرف بینی را مسدود کرده و جریان هوا را کاهش داده و باعث اختلال در تنفس شود.

درمان انسداد بینی به باز شدن معابر بینی کمک می‌کند. برای اصلاح یک سپتوم انحرافی، فرد به عمل جراحی نیاز دارد.

در ادامه به یکی از تقسیم‌بندی‌های رایج درباره انواع انحراف شدید بینی اشاره خواهیم کرد.

انحراف بینی از یک طرف (septal crest)

در این حالت، استخوان بینی از یک طرف دچار انحراف است. این انحراف به مسدود شدن یکی از گذرگاه‌های بینی می‌انجامد.

انحراف غضروف بینی (cartilaginous deviated nose)

انحراف غضروف بینی همراه با انحراف تیغه، بخشی از هر دو گذرگاه بینی را مسدود می‌کند.

انحراف شدید تاج سپتوم (high septal crest deviation)

انحراف شدید تاج سپتوم در جهت عکس سپتوم، عارضه‌ای است که باعث سپتوم بینی خواهد شد.

سپتوم شیبدار مایل (caudally inclined septum)

در این سپتوم، از بالا تا پایین بینی به صورت شیبدار و مایل قرار می‌گیرد. این عارضه، اغلب با انحراف زیاد سپتوم در ناحیه تاج همراه خواهد بود.

انحراف تاج سپتوم همراه با انحراف تیغه در طرف مقابل (septal crest)

در این حالت نیز مانند نوع اول انحراف، تیغه از یک طرف انحراف دارد، با این تفاوت که انحراف تاج سپتوم از طرف مقابل انحراف سپتوم است.

انحراف سپتوم شدید (caudally inclined septum)

سپتوم شیب‌دار با انقباض عمودی، با برانگیختگی تیغه از هر دو طرف همراه است که باعث انحراف هر دو مجرای بینی خواهد شد.

عوارض انحراف بینی

این عارضه در صورتی که درمان نشود، مشکلاتی از جمله سرماخوردگی‌های مکرر، تاثیر بر دهانه سینوس، از دست دادن نسبی حس بویایی، مشکلات تنفسی، انسداد و گرفتگی راه تنفس و سینوزیت مزمن را به‌وجود خواهد آورد.

درمان انحراف بینی

اگر شخص مبتلا به انحراف بینی، مشکلات حاد تنفسی نداشته باشد، اکثر پزشکان تا پایان سن 15 سالگی صبرمی‌کنند و سپس عمل انحراف بینی را انجام می‌دهند.همچنین گاهی اوقات عمل انحراف بینی همراه با عمل زیبایی بینی انجام می‌شود.

 

از کجا بفهمیم انحراف بینی داریم؟

کجی بینی در بیشتر مواقع با یک معاینه ساده، قابل تشخیص است. در برخی موارد ممکن است به تجویز پزشک، برای تشخیص نوع دقیق این عارضه، سی‌تی اسکن انجام شود.

آیا سپتوم بینی باعث سردرد می‌شود؟

گاهی ممکن است انحراف سپتوم، منجر به بروز سردرد یا حتی میگرن شود.

آیا سپتوم بینی باعث تنگی نفس می‌شود؟

 انحراف سپتوم بینی باعث گرفتگی مجرای تنفس و تنگی نفس خواهد شد. اگر گرفتگی بینی با مشکلات دیگری مانند آلرژی و حساسیت فصلی همراه شود، تأثیر شدیدتری روی بیمار خواهد گذاشت.

فرق پولیپ با سپتوم بینی چیست؟

این دو عارضه با هم متفاوت هستند. اختلال در سپتوم عبارت است از دررفتگی تیغه بینی از قسمت وسط بینی که مانند یک بافت اضافه در سوراخ بینی قابل مشاهده است. اما پولیپ، پدیده‌ای مخاطی با بافتی بسیار نرم و ناشی از واکنش ایمنی شناختی بدن علیه قارچ‌هاست.

آیا انحراف بینی با کجی بینی تفاوت دارد؟

بله. کجی بینی، اغلب بر اثر ضربه یا شکستگی ایجاد می‌شود و به جز ایراد ظاهری، مشکلی برای فرد ایجاد نمی‌کند.

مطالعه بیشتر