تبخال لب : علائم، علت و راههای پیشگیری از آن

تبخال لب چیست؟

تبخال لب نوعی بیماری ویروسی است که در اغلب موارد به صورت زخم و تاول‌های کوچک و بزرگ در سطح پوست لب ظاهر می‌شود. اگرچه تمام بخش‌های بدن می‌تواند در معرض این بیماری قرار بگیرد اما تبخال زدن بر روی لب رایج‌ترین و شناخته‌شده‌ترین نوع این بیماری است.

انواع تبخال روی لب

این عارضه معمولا اطراف لب ایجاد می‌شود. البته در نوع شدیدتر، تبخال می‌تواند لثه را نیز درگیر کند. تبخال روی لثه می‌تواند با تورم همراه باشد که بهتر است فرد مبتلا برای درمان در سریع‌‌ترین زمان ممکن به پزشک مراجعه کند.

تبخال دهان در کودکانی که برای اولین‌بار دچار این عارضه می‌شوند، اتفاق می‌افتد، اما در عود مجدد این ویروس، تبخال اطراف لب ظاهر می‌شود و بخش داخلی را درگیر نمی‌کند.

علائم تبخال لب

علائم اصلی این عارضه در اولین ابتلا به آن، معمولا شدیدتر از دفعات بعدی است. افرادی که برای نخستین‌بار درگیر این ویروس می‌شوند، علائمی مانند تب، گلودرد، درد عضلانی، تورم غدد لنفاوی و احساس درد در لثه را تجربه خواهند کرد.

معمولا این تبخال، در دفعات بعدی در جای اولیه ظاهر می‌شود، اما شدت علائم آن کمتر از دفعه اول است.

به‌طور کلی، تبخال روی لب از زمان شروع تا پایان بیماری، دارای چند مرحله است:

سوزن‌سوزن شدن و خارش

بسیاری از افراد، یک روز قبل از بروز تبخال لب، اطراف لب و دهان احساس خارش و سوزن‌سوزن شدن دارند.

تاول‌ها

در مرحله بعد، تبخال، خود را با بروز تاول‌های کوچک پر از مایع نشان می‌دهد. این تاول‌ها در مرز لب و پوست صورت ظاهر می‌شوند.

ترشح و تشکیل پوسته سفت

بعد از گذشت چند روز، تاول‌ها ترکیده و زخم‌های متورم به‌جای آن‌ها به‌وجود می‌آید. از زخم‌ها ابتدا مایعی ترشح می‌شود و سپس پوسته سفتی روی آن‌ها قرار می‌گیرد.

تبخال لب در موارد اندک ممکن است به صورت شدید در کودکان و خردسالان اتفاق بیفتد که علائم آن عبارتند از: ضایعات دهانی یا زبانی در دهان، زخم شدن دهان، درد دهان یا زبان، تورم لب، احتمال مشکل بلع، گلودرد، تورم غدد، تب شدید و…

علت تبخال شدید لب

علت اصلی این عارضه، ورود ویروس هرپس سیمپلکس به بدن است. این ویروس در اصطلاح پزشکی با نام HSV شناخته می‌شود که خود بر دو نوع است؛

HSV-1

این ویروس باعث تبخال در اطراف لب یا دهان می‌شود.

HSV-2 

این نوع از ویروس اگرچه در درجه اول باعث ایجاد تبخال دستگاه تناسلی می‌شود، اما در موارد نادری می‌تواند موجب ایجاد این عارضه در اطراف لب باشد.

نواحی مخاطی و مرطوب بدن مانند دهان، بهترین بستر را برای رشد این ویروس فراهم می‌کنند. این ویروس می‌تواند به دلایل مختلفی مانند تب و بیماری، مواد غذایی آلوده، سرماخوردگی یا تغییرات هورمونی خود را به صورت تبخال روی لب نشان دهد.

از دیگر علت‌های بروز این عارضه، می‌توان به تحریک دوباره ویروس تبخال اشاره کرد، زیرا این ویروس بعد از بهبودی به صورت غیرفعال در سیستم عصبی باقی می‌ماند و سپس در شرایطی مانند داشتن استرس، سیستم ایمنی ضعیف بدن و… عود می‌کند. در ادامه به مهم‌ترین این موارد اشاره می‌کنیم.

خواب بی‌کیفیت و استرس

برخی از افراد بعد از دیدن یک خواب بد یا شنیدن یک خبر بد، دچار تبخال روی لب خود می‌شوند. اگرچه استرس و اضطراب یکی از علت‌های مهم تبخال است، اما تنها دلیل آن نیست.

عمل‌های زیبایی در اطراف لب

ممکن است در برخی از مواقع بعد از عمل های زیبایی یا تتو این عارضه بروز کند که در ادامه به آن اشاره می کنیم.

تبخال لب بعد از تاتو

یکی از عوارض بسیار شایع تاتو، تبخال روی لب است. افرادی که مستعد این عارضه هستند، بیشتر در معرض این مشکل قرار دارند. توصیه می‌شود افراد مستعد ، قبل از انجام تاتو با یک پزشک پوست مشورت کنند. در اغلب موارد، پماد آسیکلوویر یا زوویراکس تجویز می‌شود. البته توجه به این نکته حائز اهمیت است که افراد باید از مصرف خودسرانه دارو اجتناب کنند، زیرا ممکن است عوارض جبران‌ناپذیری را به همراه داشته باشد.

تبخال لب بعد از ژل لب

اگرچه ایجاد عفونت و تبخال بعد از ژل به این ناحیه از صورت، نادر است اما یکی از عوارض تزریق ژل است که باید به آن توجه شود. ظاهر شدن تبخال  بلافاصله بعد از تزریق ژل، از علائم عفونت لب است که نیاز به درمان دارد. تبخال بعد از تزریق ژل لب، بیشتر در میان افرادی رایج است که سابقه تبخال دارند. برای جلوگیری از بروز تبخال روی لب‌ها، بهتر است قبل از انجام این عمل در ناحیه اطراف دهان با پزشک مربوطه مشورت شود.

سایر علت‌های تبخال لب

علت‌های دیگر مطرح‌شده در این زمینه به شرح زیر است؛

• تغییرات هورمونی
• حساسیت غذایی
• بیماری‌های خودایمنی
• ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن بر اثر عواملی مانند بیماری، بارداری و…
• مصرف دخانیات
• تب
• در معرض آفتاب بودن
• کم‌آبی بدن

علت ایجاد تبخال لب در بارداری

علت دقیق بروز تبخال در بارداری کاملا مشخص نیست. برخی از پزشکان ضعیف بودن سیستم ایمنی در دوران بارداری را از علل ایجاد تبخال در لب یا دیگر نقاط بدن می‌دانند، زیرا با تضعیف سیستم ایمنی بدن، تولید پادتن علیه ویروس با مشکل مواجه می‌شود. همچنین کمبود ویتامین‌ها و اسیدفولیک، آهن و ویتامین ب 12 از دیگر عوامل بیان شده است.

علت ایجاد تبخال لب در کودکان

ایجاد این عارضه در کودکان زیر 10 سال، ممکن است به‌دلایل مختلف باشد. از جمله شایع‌ترین علت‌های آن عبارتند از: روبوسی فرد مبتلا به ویروس، عدم‌رعایت بهداشت، خستگی، ترک‌خوردگی پوست، ماندن به مدت طولانی مقابل آفتاب و همچنین سرماخوردگی.

علت ایجاد تبخال لب نوزاد

اگر مادر، تبخال دهانی داشته باشد، به هیچ عنوان از طریق زایمان یا شیردهی احتمال انتقال ویروس تبخال به نوزاد وجود ندارد. اما اگر مادر دچار هرپس باشد در زایمان طبیعی امکان انتقال این ویروس به نوزاد وجود دارد. بوسیدن نوزاد توسط فرد آلوده به این ویروس، عامل دیگری در ایجاد این عارضه است.

ابتلا به این عارضه در نوزادان زیر یک سال و مخصوصا زیر 6 ماه، خطرناک است، زیرا سیستم عصبی نوزاد در این سن کامل نشده؛ بنابراین در برابر عوامل بیماری‌زا بسیار آسیب‌پذیر است. به‌منظور پیشگیری از آن باید از بوسیدن یا تماس دست افراد دارای تبخال با نوزاد جلوگیری کرد.

تبخال لب برای چه کسانی بیشتر اتفاق می‌افتد؟

تبخال زمانی بروز می‌کند که سیستم ایمنی بدن تضعیف شود. افرادی که به علت برخی بیماری‌ها دارای سیستم ایمنی ضعیفی هستند، بیشتر در معرض تبخال قرار می‌گیرند. عارضه‌ها و بیماری‌هایی که خطر ابتلا به تبخال روی لب را افزایش می‌دهند، عبارتند از:

• ایدز
• پیوند عضو
• اگزما
• سوختگی‌های شدید
• شیمی‌درمانی برای سرطان
• داروهای ضدپس‌زدن عضو پیوندی

راه‌ انتقال تبخال لب

عامل ایجاد این عارضه ، ویروس است و به همین دلیل به‌شدت مسری است. این ویروس به‌واسطه دست دادن یا لمس عارضه انتقال پیدا می‌کند.

 استفاده ازحوله و مسواک مشترک در زمان بیماری باعث سرایت تبخال روی لب‌ها می‌شود. بهتر است در دوران بیماری، از قاشق و لیوان جداگانه استفاده شود. روبوسی کردن در دوران عود بیماری، یکی دیگر از راه‌های انتقال تبخال روی لب است.

راه‌های پیشگیری از  ابتلا به تبخال لب

ویروس این بیماری تا آخر عمر در بدن باقی می‌ماند و در صورت فراهم شدن شرایط مناسب، دوباره فعال می‌شود؛ از این‌رو توصیه می‌شود برای پیشگیری از بروز مجدد آن، با مشاهده علائم اولیه (سوزش و خارش اطراف لب) از پمادهای ضدویروسی استفاده شود.

از سوی دیگر، طبق تحقیقات انجام‌شده نور خورشید به طور چشمگیری در ایجاد این عارضه موثر است؛ از این‌رو بهتر است در مناطقی که قبلا سابقه ایجاد تبخال روی لب وجود داشته، از ضدآفتاب استفاده شود.

 برای جلوگیری از سرایت این عارضه در لب به بقیه قسمت‌های بدن، بهتر است به نکات زیر توجه شود:

• از دست زدن به تاول‌ها جدا خودداری شود.
• در زمانی که تبخال عود کرده و علائم آن قابل مشاهده است، از وسایل شخصی مشترک استفاده نشود.
• به طور مرتب دست‌ها شسته شود.

عوارض تبخال روی لب

عوارض احتمالی این بیماری عبارتند از:

التهاب تبخالی بند انگشت

این عارضه به صورت نادر ممکن است در کودکان اتفاق بیفتد. کودک مبتلا به تبخال لب ممکن است هنگام مکیدن شست خود، عفونت را از دهان به بند انگشتانش انتقال دهد.

التهاب تبخالی قرنیه

در موارد نادر، این نوع تبخال می‌تواند توسط دست به چشم فرد منتقل و باعث عفونت چشم شود. این عفونت اگر به طور مکرر اتفاق بیفتد، مشکلات بینایی ایجاد می‌کند و در مواردی ممکن است باعث نابینایی شود.

مشکلات پوستی

 این عارضه احتمالی، بیشتر در افرادی که مبتلا به نوعی از اگزما هستند، اتفاق می‌افتد. در این حالت، وضعیت بیمار اورژانسی می‌شود و باید هرچه زودتر به پزشک مراجعه کند.

التهاب مغز

برخی اوقات ممکن است تبخال به مغز برسد و باعث التهاب مغز شود. التهاب مغز بیشتر در کودکان شایع است. این بیماری باعث متورم شدن مغز شده و به مغز آسیب وارد می‌کند. این مورد یکی از عوارض خطرناک و بسیار نادر احتمالی تبخال است، زیرا جان بیمار را تهدید می‌کند.

تبخال لب به انگلیسی

اصطلاح انگلیسی این عارضه Herpes of the lips یا cold sores است. این بیماری به‌واسطه ویروس Herpes Simplex Virus به‌وجود می‌آید. تبخال روی لب، نوع شایعی از تبخال است. این ویروس بعد از یک‌بار ابتلای فرد تا آخر عمر در بدن او باقی می‌ماند. تبخال روی لب، بیماری خطرناکی نیست، اما در موارد نادر عارضه ایجاد می‌کند.

تبخال لب چند روز طول می‌کشد؟

2 تا 3 روز قبل از ظاهر شدن تاول‌ها، سوزش و درد در ناحیه درگیر احساس می‌شود. بعد از تاول زدن حدود 8 تا 10 روز طول می‌کشد که تبخال کاملا از بین برود.

آیا تبخال روی لب خطرناک است؟

این عارضه، جزو بیماری‌های خطرناک به‌شمار نمی‌رود و بعد از گذراندن دوران بیماری، بهبود حاصل می‌شود. اما اگر بهبود تبخال بیش از دو هفته طول بکشد، بهتر است به پزشک مراجعه شود. همچنین افرادی که به‌دلایل بیماری­هایی مانند ایدز و سرطان دارای سیستم ایمنی ضعیفی باشند بهتر است در هنگام بروز تبخال به پزشک مراجعه کنند. زیرا احتمال حمله ویروس به ارگان‌های اصلی بدن وجود دارد.

آیا تبخال لب باعث تبخال تناسلی می‌شود؟

تبخال دهان معمولا توسطHSV  نوع 1 و تبخال تناسلی توسطHSV نوع2 به‌وجود می‌آید. این عارضه  از طریق تماس با فرد آلوده و تبخال تناسلی از طریق رابطه جنسی منتقل می‌شود. اما روی لب فقط در صورت داشتن رابطه جنسی دهانی، از راه دهان فرد آلوده به آلت تناسلی انتقال پیدا می‌کند.

آیا تبخال روی لب واگیردار است؟

بله. تبخال، یک بیماری ویروسی بوده و مانند سایر بیماری‌های ویروسی، واگیردار است. مایع موجود در تاول‌ها به‌شدت عفونی بوده و پر از ویروس تبخال است. در صورت پاره شدن برجستگی‌ها، ویروس تبخال به نقاط دیگر بدن یا شخص دیگر انتقال پیدا می‌کند. تبخال نه‌تنها در زمان وجود تاول و پر بودن از مایع عفونی واگیردار است، بلکه در زمان دلمه بستن هم قابلیت انتقال دارد.

آیا تبخال روی لب از علائم بارداری است؟

خیر. بروز تبخال از نشانه‌های بارداری نیست، اما به‌دلایلی مانند ضعف سیستم عصبی و تغییرات هورمونی ممکن است در دوران بارداری تبخال ایجاد شود. توصیه می‌شود فرد باردار در این دوران از تماس با افراد آلوده به ویروس تبخال جلوگیری کنند.

آیا تبخال روی لب نشانه ایدز است؟

 با اینکه تبخال بسیار مرسوم است، اما می‌تواند یکی از علائم ایدز باشد. ویروس ایدز سیستم ایمنی بدن را تضعیف می‌کند. به همین علت، تبخال‌های عودکننده اطراف دهان ایجاد می‌شود. این افراد با مراجعه به پزشک باید تبخال خود را درمان کنند. در بیشتر مواقع پزشک داروی ضدویروس تجویز می‌کند.

آیا تبخال لب برای جنین ضرر دارد؟

بله. ویروس تبخال در سه ماهه اول بارداری بسیار خطرناک بوده و احتمال سقط و بروز ناهنجاری را در جنین افزایش می‌دهد. در سه ماهه دوم هم ممکن است ویروس تبخال در عملکرد مغز، چشم و گوش نوزاد اختلال و مشکلاتی مانند عقب‌ماندگی را برای جنین ایجاد کند. ویروس هرپس سیمپلکس، بعد از هفته 20 بارداری، خطر خاصی برای جنین به‌وجود نمی‌آورد.

چرا روی لب تبخال می‌زند؟

پوست لب، بسیار حساس است و به همین علت در بیشتر مواقع این عارضه روی لب ایجاد می‌شود. همچنین در محدوده اطراف دهان تراکم الیاف عصبی بالاست. این نوع تبخال در گوشه لب بیش از قسمت‌های دیگر لب ایجاد می‌شود، زیرا گوشه لب از تنش مکانیکی بالایی برخوردار است و در زمان سرماخوردگی و صحبت کردن بیشتر تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد.

در چه سنی این عارضه بیشتر دیده می‌شود؟

تبخال بر روی لب در همه رده‌های سنی به‌وجود می‌آید. کودکان ممکن است از زمان تولد این بیماری را از مادر مبتلا به این عارضه بگیرند. ابتلا در کودکان زیر 10 سال به علت سیستم ایمنی ضعیف، بسیار شایع است.

این عارضه در چه جنسیتی بیشتر است؟

تمامی افراد، فارغ از اینکه چه جنسیتی دارند، می‌توانند مبتلا به این نوع تبخال شوند. در واقع احتمال ابتلا به تبخال به این بستگی دارد که تا چه اندازه با افراد آلوده ارتباط برقرار شده است.

مطالعه بیشتر