افتادگی واژن: انواع، علائم، علل و عوارض آن

افتادگی واژن ( پرولاپس واژینال)  چیست؟

افتادگی واژن، یک عارضه مربوط به اندام زنانگی است. در این عارضه، به علل مختلف ماهیچه‌هایی که از اندام‌های لگنی زنان حفاظت می‌کنند، ضعیف شده و باعث می‌شوند رحم، مجرای ادرار، مثانه یا روده بزرگ به داخل واژن فرو رود. اگر عضلات کف لگن بسیار ضعیف شوند، حتی ممکن است این اندام‌ها از مهبل بیرون بزنند.

افتادگی واژن به انگلیسی

در انگلیسی به این عارضه، پرولاپس واژینال (Vaginal Prolapse) گفته می‌شود. در این عارضه، اندام‌های لگنی ضعیف شده و سبب افتادگی مهبل می‌شوند.

انواع پرولاپس واژینال

بسته به این موضوع که کدام یک از اعضای لگن، داخل واژن قرار بگیرند، انواعی از افتادگی‌های واژن روی می‌دهد که عبارتند از:

افتادگی واژن قدامی (سیستوسل یا پیشابراه)

 زمانی این اتفاق برای بیماری روی می‌دهد که مثانه به داخل واژن می‌افتد. در این بیماری، معمولا مجرای ادرار نیز دچار افتادگی می‌شود. این بیماری به‌عنوان «سیستروتروسکل» شناخته می‌شود. بی‌اختیاری ادرار (نشت ادرار هنگام خنده، عطسه، سرفه، ورزش و…) از علائم شایع این عارضه است.

پرولاپس راست روده (رکتوسل)

این عارضه زمانی رخ می‌دهد که دیواره جداکننده روده از واژن ضعیف می‌شود و اجازه می‌دهد روده به داخل واژن بیفتد. این برآمدگی هنگام حرکات روده قابل مشاهده است.

پرولاپس روده کوچک (آنتروسل)

ضعیف شدن بخش‌های بالای واژن می‌تواند سبب این نوع افتادگی واژن شود. انتروسل وقتی ایجاد می‌شود که دیواره‌های جلو و پشت واژن به روده‌ها اجازه می‌دهند تا روی واژن فشار بیاورند.

پرولاپس رحم

این عارضه زمانی رخ می‌دهد که رحم به داخل واژن می‌افتد که به آن افتادگی رحم نیز می‌گویند. این حالت، ضعف و شدت دارد که در درجه اول آن، رحم به بخش تحتانی واژن و درجه دوم آن، رحم به دهانه واژن فرومی‌رود. در درجه سوم، قسمت انتهایی رحم به دهانه واژن می‌رسد و در آخرین درجه، تمام رحم از واژن بیرون می‌زند.

پرولاپس آپیکال (پرولاپس طاق واژینال)

 این عارضه زمانی رخ می‌دهد که دهانه رحم یا قسمت بالای واژن، داخل واژن فرو می‌رود. ممکن است پس از جراحیِ برداشتن رحم و با از دست رفتن رباط‌های اطراف رحم که وظیفه پشتیبانی از واژن را دارند، این حالت روی بدهد. در این عارضه، قسمت بالای مهبل به سمت دهانه آن می‌رود و حتی از آن خارج می‌شود. پرولاپس طاق واژن معمولا با آنتروسل نیز همراه است.

علت افتادگی واژن

اندام‌های لگنی از بالا به پایین شامل روده، روده راست، مثانه، مجرای ادرار، رحم، دهانه رحم و واژن هستند. این اندام‌ها به‎وسیله گروهی از بافت‌ها و ماهیچه‌ها نگه داشته می‌شوند که سبب می‌شود واژن در محل طبیعی خود باقی بماند. زمانی‌ که این بافت‌ها کشیده یا پاره شوند، ارگان‌های لگنی پایین می‌افتند و سبب پرولاپس واژینال می‌شوند.

مهمترین عواملی که سبب شل یا ضعیف شدن بافت‌های لگنی می‌شوند، عبارتند از:

 زایمان طبیعی

 در زایمان طبیعی به‌ویژه‌ زایمان‌های پشت‎سر هم و زیاد، احتمال افتادگی رحم و واژن وجود دارد. همچنین زایمان نوزادانی با وزن بیش از حدمعمول، احتمال این افتادگی را بیشتر می‌کند.

جراحی برداشتن رحم و افتادگی واژن

 این جراحی که به هیسترکتومی معروف است، سبب افتادگی واژن می‌شود.

یائسگی و افزایش سن

ترشح تخمدان‌ها و هورمون استروژن، پس از یائسگی متوقف می‌شود. از آنجا که این ترشحات به قوی نگه داشتن ماهیچه‌های لگنی کمک می‌کند، توقف آن ممکن است سبب بروز رولاپس واژینال شود.

انجام فعالیت‌های بدنی سنگین

 انجام فعالیت‌های سنگین یا بلند کردن اجسام سنگین که موجب فشار آمدن به ناحیه شکم شود.

عوامل ارثی یا ژنتیکی برای افتادگی واژن

به‌دلایل ژنتیکی، اندام نگهدارنده لگنی برخی زنان ضعیف‌تر است.

فشار وارد شدن به ناحیه شکم

هر شرایطی که سبب فشار آمدن به ناحیه شکم ‌شود، می‌تواند سبب افتادگی واژن شود که از جمله آن‌ها می‌توان به اضافه وزن، سرفه‌های طولانی در افراد مبتلا به بیماری‌های ریوی و آسم یا سیگاری اشاره کرد.

علائم افتادگی واژن

اگر پرولاپس واژینال ضعیف باشد، بسیاری از زنان ممکن است از آن اطلاعی نداشته باشند. مهمترین نشانه‌های این عارضه عبارتند از:

– بیرون افتادن اندام‌ها از واژن

– احساس درد یا سنگینی در ناحیه لگن

– مشکل در حرکات روده و احساس فشار روی آن

– احساس درد در پایین کمر

– عفونت مثانه

– سخت شدن رابطه جنسی و احساس درد در زمان رابطه

– احساس پر بودن واژن

– حس توده‌ای در ورودی مهبل

– احساس فشار یا سنگینی در لگن

– تکرر ادرار

– مشکل در تخلیه مثانه یا روده

– خونریزی‌های غیرطبیعی

– خروج غیرارادی ادرار هنگام خندیدن، عسطه، سرفه، ورزش و رابطه جنسی

علائم اختصاصی افتادگی‌ واژن

مشکل در تخلیه روده

این حالت ممکن است نشان‌دهنده پرولاپس آنتروسل، طاق واژینال یا رکتوسل باشد.

 مشکل در تخلیه مثانه

 این علامت ممکن است یک مشکل ثانویه ناشی از سیستوسل، افتادگی مجرای ادراری، آنتروسل و افتادگی واژن یا رحم باشد.

 یبوست و برآمدگی بافت دیواره پشت مهبل

هردو این عوامل از علائم رکتوسل است.

 بیرون‌زدگی بافت دیواره جلوی واژن

این عارضه، نشانه سیستوسل یا افتادگی مجرای ادرار است.

چه زنانی در معرض شلی واژن قرار دارند؟

زنانی که نشانه‌های زیر را دارند، بیشتر در معرض این افتادگی قرار دارند:

– زایمان‌های متعدد به روش طبیعی

– رسیدن به دوران یائسگی

– داشتن اضافه وزن

– سرفه زیاد به هر علتی

– داشتن سوابق خانوادگی و اختلال در عملکرد این بافت‌ها و ناهنجاری در بافت همبند

– داشتن فیبروم رحم

– جا‌به‌جا کردن وسایل سنگین و فعالیت شدید بدنی

– سابقه جراحی رحم و برداشتن آن یا جراحی لگن

عوارض و معایب پرولاپس واژینال

افتادگی واژن می‌تواند سبب ناراحتی‌ها و دردهایی در ناحیه لگن و بی‌اختیاری ادرار هنگام خندیدن و سرفه و… شود. از سوی دیگر، روی روابط جنسی نیز تاثیر دارد و ممکن است باعث ایجاد درد در رابطه جنسی شود. موارد شدید این عارضه نیز ممکن است اندام‌های لگنی را دچار زخم یا عفونت کند.

پیشگیری از افتادگی مهبل

با انجام دادن چند اقدام ساده، می‌توان فشار واردشده بر سیستم نگهدارنده لگن را محدود کرد. در این صورت از افتادگی واژن نیز پیشگیری به عمل می‌آید. این اقدام‌ها عبارتند از:

– بلند نکردن اجسام سنگین

– خودداری از زور زدن غیرضروری هنگام اجابت مزاج

–  خودداری از سیگار کشیدن برای ممانعت از سرفه‌های طولانی

– رساندن وزن بدن به حالت ایده‌آل و متناسب با قد

سوالات متداول

 چگونه افتادگی واژن تشخیص داده می‌شود؟

این عارضه از طریق معاینه لگن توسط پزشک قابل تشخیص است. پزشک طی معاینه، حرکات روده یا ماهیچه‌های لگنی را بررسی می‌کند یا از فرد می‌خواهد که جریان ادرار خود را کنترل کند و با بررسی رحم و سایر اندام‌های لگن و انجام آزمایش‌های تکمیلی و سونوگرافی می‌تواند پرولاپس واژنال و نوع آن را تشخیص دهد.

چه زمانی برای پرولاپس باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر علائمی مانند احساس پر بودن یا برآمدگی در واژن دیده شود، فرد برای معاینه و تشخیص قطعی باید سریع‌تر به متخصص مراجعه کند. این وضعیت خطرناک نیست، اما باید سریع‌تر به پزشک مراجعه شود تا از افتادگی‌های شدیدتر پیشگیری به عمل آید.