بیماری پیسی چیست؟
پیسی، برص یا ویتیلیگو، نوعی بیماری است که باعث از بین رفتن رنگ پوست در مناطق مختلف بدن می‌شود. مناطقِ تغییرِ رنگ یافته، به مرور زمان بزرگ‌تر می‌شوند. این بیماری می‌تواند روی هر قسمتی از بدن تأثیر بگذارد و حتی مو و قسمت داخلی دهان را نیز درگیر کند. در سطح جهان، طبق تحقیقات، بین 0.5تا 2 درصد از افراد مبتلا به این عارضه هستند.
به‌طور معمول، رنگ مو و پوست به‌وسیله ملانین تعیین می‌شود. ویتیلیگو زمانی ایجاد می‌شود که سلول‌های تولیدکننده ملانین از بین بروند یا عملکردشان متوقف شود. ویتیلیگو، روی همه انواع پوست تاثیر می‌گذارد، اما ممکن است در افرادی که پوست تیره‌تری دارند، بیشتر مورد توجه قرار گیرد. این بیماری، خطرناک یا مسری نیست و فقط می‌تواند استرس‌زا باشد یا باعث شود فرد، احساس بدی نسبت به خودش داشته باشد.
بیماری پیسی به انگلیسی
بیماری پوستی برص به انگلیسی Vitiligo نامیده می‌شود. در این بیماری، لکه‌های سفیدی روی پوست بروز می‌کند. هر مکانی روی بدن می‌تواند آسیب ببیند، به همین خاطر بیشتر افراد مبتلا به ویتیلیگو، در بیشتر نواحی بدنشان، لکه‌های سفید دارند.
لکه‌های برص چگونه است؟
ویتیلیگو، از لکه‌های پوستی نامنظمی تشکیل شده که فاقد رنگدانه طبیعی ملانین هستند؛ بنابراین کاملا کم‌رنگ، صورتی یا تقریبا سفید دیده می‌شوند. آن‌ها غالبا متقارن هستند و هر دو طرف بدن را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند؛ اگرچه در موارد نادر ممکن است یک قسمت از بدنِ فرد درگیر این بیماری شود.
بعد از بروز لکه‌های سفیدِ روی پوست، ممکن است تا مدتی اندازه آن‌ها ثابت باقی بماند، اما بعداً بزرگ‌تر شوند. پیسی معمولاً روی بدن (مانند زیر بغل)، نواحی که در گذشته زخمی داشته‌اند یا در معرض آفتاب بوده‌اند، اطراف خال یا قسمتِ داخلی دهان و همچنین روی پلک و موها تأثیر بگذارد. ویتیلیگو می‌تواند در هر سن، جنسیت و قومیتی اتفاق بیفتد. این عارضه هیچ درمانی ندارد و معمولا یک بیماری مادام‌العمر است.
علائم شروع پیسی
از نشانه اصلی داشتن لک و پیس، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- از بین رفتن رنگ پوست که معمولا ابتدا روی دست‌ها، صورت و نواحی اطراف دهانه رحم و دستگاه تناسلی ظاهر می‌شود.
- سفید شدن یا خاکستری شدن زودرس موی سر، مژه، ابرو یا ریش.
- از دست دادن رنگ در بافت‌هایی که قسمت داخلی دهان و بینی را تشکیل می‌دهند.(غشاهای مخاطی)
انواع ویتیلیگو
دو نوع ویتیلیگو، غیرسگمنتال و سگمنتال وجود دارد.
ویتیلیگو غیرسگمنتال (Non-segmental vitiligo)
اگر لکه‌های سفید، متقارن باشند، ویتیلیگو غیرسگمنتال نامیده می‌شود. اگر لکه‌ها تنها در یک ناحیه از بدن وجود داشته باشند، رشد آهسته‌تر خواهد بود. ویتیلیگوی غیرسگمنتال، رایج‌ترین نوع پیسی است و حدود 90درصد افراد به این نوع لک و پیس مبتلا می‌شوند. لکه‌ها معمولا در هر دو طرف بدن به یک اندازه ظاهر می‌شوند. آن‌ها اغلب روی قسمت‌هایی از پوست که در معرض آفتاب قرار دارند، مانند صورت، گردن و دست‌ها دیده می‌شوند.
دیگر مناطق رایج که درگیر این عارضه می‌شوند، عبارتند از:
- پشت دست
- بازوها
- چشم‌ها
- زانو
- آرنج
- پاها
- دهان
- زیر بغل و کشاله ران
- بینی
- ناف
- دستگاه تناسلی و ناحیه رکتوم
تقسیم‌بندی ویتیلیگو غیرسگمنتال
ویتیلیگو غیرسگمنتال به زیرگروه‌های زیر تقسیم می‌شود:
ویتیلیگو خیلی وسیع (universal vitiligo)
این نوع برص، معمولا تمام سطح پوست را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و آن را بی‌رنگ می‌کند. در این عارضه، بیش از 80 درصد پوست بدن، فاقد رنگدانه می‌شود.
ویتیلیگو عمومی (generalized vitiligo)
این مورد، رایج‌ترین نوع پیسی است و شامل لکه‌های بزرگِ تغییرِ رنگ یافته‌ای است که روی قسمت‌های مختلف بدن، به‌طور متقارن پیشرفت می‌کند.
ویتیلیگو موضعی (localized (focal) vitiligo)
این مورد، تنها قسمت کمی از بدن را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و بسیار نادر است. در این عارضه، لکه‌ها در یک ناحیه کوچک قرار دارند و طی یک یا دو سال، در یک الگوی مشخص پخش نمی‌شوند.
ویتیلیگو آکروفیشال (acrofacial vitiligo)
این مورد، پوست صورت و دست‌ها و اطراف چشم، بینی و گوش را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.
ویتیلیگو مخاطی (vitiligo Mucosal)
این مورد بر غشاهای مخاطی دهان یا دستگاه تناسلی تاثیر می‌گذارد.
ویتیلیگو تریکوم (vitiligo Trichome)
بدان معناست که ابتدا یک مرکز سفید یا بی‌رنگ، سپس ناحیه‌ای از رنگدانه‌های روشن‌تر و در نهایت ناحیه‌ای از پوست رنگی به‌وجود می‌آید.
ویتیلیگو سگمنتال (segmental vitiligo)
ویتیلیگو سگمنتال با سرعت بیشتری گسترش می‌یابد، اما نسبت به نوع غیرسگمنتال ثابت‌تر، پایدار و منظم‌تر است. این مورد، کمتر رایج است و فقط 10درصد به این نوع پیسی مبتلا می‌شوند.
این نوع لک، بیشتر در سنین جوانی رخ می‌دهد و به مدت یک یا دو سال پیشرفت می‌کند و پس از آن متوقف می‌شود. این نوع از عارضه برص، به یک طرفِ بدن یا یک ناحیه مانند دست یا صورت محدود می‌شود.
بیماری پوستی برص سگمنتال، حدود 30 درصد کودکان را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.
علت پیسی پوست
اگرچه علت بیماری ویتیلیگو به‌طور کامل مشخص نیست، اما دلایل مختلفی در ایجاد آن مطرح می‌شود که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:
اختلال خودایمنی
سیستم ایمنی فردِ مبتلا ممکن است آنتی‌بادی‌هایی تولید کند که ملانوسیت‌ها را از بین میبرد.
عوامل ژنتیکی
عوامل مختلفی ممکن است شانس ویتیلیگوی ارثی را افزایش دهند. حدود 30 درصد از موارد ویتیلیگو، در خانواده‌ها رخ می‌دهد.
عوامل عصبی
ماده‌ای که برای ملانوسیت‌ها سمی است، ممکن است در انتهایِ عصبِ پوست آزاد شود.
خودتخریبی (خودویرانگری)
نقص در ملانوسیت‌ها باعث می‌شود خودشان، خودشان را از بین ببرند. برص ممکن است تحت‌تاثیر برخی از وقایع، مانند استرس جسمی یا عاطفی برانگیخته شود.
از آنجا که به نظر نمی‌رسد هیچ‌یک از توضیحات به‌طور کامل این شرایط را در برداشته باشند، ممکن است ترکیبی از این عوامل، علت ایجاد ویتیلیگو باشد.
عوارض و اثرات پیسی
اگرچه لک وپیس عمدتا یک عارضه بهداشتی است، اما فردِ مبتلا می‌تواند انواع مختلفی از مشکلات را تجربه کند:
آفتاب سوختگی
به‌دلیل عدم وجود ملانوسیت، لکه‌ها نسبت به بقیه پوست، به نور خورشید حساس‌تر هستند، بنابراین به جای برنزه شدن، می‌سوزند.
مشکلات چشم
افراد مبتلا به ویتیلیگو ممکن است برخی از ناهنجاری‌ها را در شبکیه (لایه داخلی چشم که شامل سلول‌های حساس به نور است) و برخی از تغییر رنگ‌ها را در عنبیه (قسمت رنگی چشم) تجربه کنند. در بعضی موارد، التهاب شبکیه یا عنبیه وجود دارد، اما بینایی معمولا تحت‌تاثیر قرار نمی‌گیرد.
پیسی و بیماری‌های خودایمنی
افراد مبتلا به این بیماری پوستی ، احتمالا بیماری‌های خودایمنی دیگری دارند (نوعی بیماری که طی آن سیستم ایمنی بدن باعث حمله به خود می‌شود)، مانند کم‌کاری تیروئید، دیابت، کم‌خونی، بیماری آدیسون و آلوپسی آره‌آتا. از سوی دیگر، افراد مبتلا به بیماری‌های خودایمنی، بیشتر در معرض خطر ابتلا به ویتیلیگو هستند.
پریشانی اجتماعی یا روانی
افراد مبتلا به ویتیلیگو ممکن است به خاطر پوست خود خجالت زده یا مضطرب باشند. ویتیلیگو باعث می‌شود فرد مبتلا، اعتماد به نفس پایینی داشته باشد. این به نوبه خود می‌تواند باعث اضطراب یا افسردگی شود و فرد را منزوی کند.
کاهش شنوایی
کاهش شنوایی در برص به از بین رفتن ملانوسیت‌هایِ گوش داخلی برمی‌گردد که وظایف مهمی را از جمله حفظ عملکرد طبیعی حلزون گوش، توسعه پتانسیل‌های غدد درون‌ریز و… بر عهده دارند.
سوالات متداول
آیا عارضه برص یا ویتیلیگو، ژنتیکی است؟
ویتیلیگو، لزوما ارثی نیست. با این حال، حدود 30 درصد از افرادی که ویتیلیگو دارند، حداقل یکی از بستگان نزدیک‌شان به این عارضه مبتلا بوده‌اند.
آیا هر لک سفیدی، پیسی است؟
خیر. هر لک سفیدی ویتیلیگو نیست. ویتیلیگو معمولا در آزمایش‌های بالینی تشخیص داده می‌شود.
آیا ایجاد لک و پیس دردناک است؟
عارضه برص، دردناک نیست. با این حال، آفتاب‌سوختگی‌های دردناکی در لکه‌های سفیدِ روی پوست ایجاد می‌شود. بسیار مهم است که فرد مبتلا در مواقعی که آفتاب شدید است، با استفاده از کرم ضدآفتاب یا پوشیدن لباس‌های محافظ، از خود مراقبت کند. برخی از افراد، قبل از شروع لکه بینی ویتیلیگو، دچار خارش پوست می‌شوند.
برص چقدر شایع است؟
بیماری برص حدود یک درصد یا کمی بیشتر از جمعیت کل جهان را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. ویتیلیگو در همه نژادها و جنسیت‌ها به‌طور یکسان تاثیر می‌گذارد. با این حال، در افرادی که پوست تیره‌تری دارند، بیشتر دیده می‌شود. اگرچه ویتیلیگو می‌تواند تمامی گروه‌های سنی را درگیر کند، اما بیشتر بین 10تا30 سال رخ می‌دهد. برص به ندرت، زودتر یا دیرتر از این سن رخ می‌دهد.
چه موقع باید به پزشک مراجعه شود؟
اگر مناطقی از پوست، مو یا غشاهای مخاطی، رنگ خود را از دست داد، باید به پزشک مراجعه شود. ویتیلیگو درمانی ندارد، اما برخی از درمان‌ها ممکن است روند تغییر رنگ را متوقف یا کند کنند و مقداری رنگ را به پوست برگردانند.
منابع
https://www.medicalnewstoday.com
https://my.clevelandclinic.org
