تبخال چشمی چیست؟
تبخال چشمی، نوعی بیماری ویروسی است که داخل و اطراف چشم را درگیر می‌کند. ویروس سرمنشاء این بیماری، هرپس سیمپلکس (Herpes Simplex) نوع یک نام دارد. ویروس نوع دو، بیشتر مربوط به بروز تبخال در دستگاه تناسلی است و به‌ندرت به بافت چشم حمله می‌کند. گاهی اوقات ویروس زونا نیز موجب بروز تبخال در نواحی اطراف چشم مي‌شود. زونا در مقایسه با هرپس بیشتر تبخال کنار چشم را به‌دنبال دارد.
اصطلاح پزشکی تبخال چشمی
بیماری تبخال چشمی که در اصطلاح علمی Ocular Herpes نام دارد، با زخم‌های دندانه‌دار و منشعب روی قرنیه شناخته می‌شود. البته این شاخصه همیشگی نیست و بروز آن به درجات مختلف بیماری بستگی دارد. در بعضی موارد، تنها التهاب و قرمزی روی قرنیه مشاهده می‌شود. اما در درجات حاد، زخم‌های بلندمدت روی قرنیه به جای مانده که منجر به افت بینایی می‌شود.
علائم تبخال چشمی
علائم مختلفی برای بیماری تبخال چشمی گزارش شده است. بعضی از این علائم با حساسیت یا آلرژی وجه اشتراک دارند. به همین دلیل اغلب افراد آن را با موارد مشابه اشتباه گرفته و به پزشک مراجعه نمی‌کنند. شاخص‌ترین علامت این بیماری احساس درد ناگهانی در ناحیه چشم است. سایر علائم عبارتند از:
- قرمزی
- التهاب چشم
- آبریزش چشم
- خارش و سوزش
- افزایش حساسیت به نور
- تاری یا مه‌آلود شدن دید
- تورم پلک و نواحی اطراف آن
- احساس وجود یک جسم داخل چشم
- خروج بدون دلیل عفونت و ترشحات از چشم
کدام نواحی چشم دچار تبخال می‌شوند
از جمله بخش‌های درگیر در این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
تبخال پلک چشم
تبخال پلک چشم سبب بروز علائمی است که در بالا ذکر شد. در موارد نادر ریزش موهای پلک نیز اتفاق می‌افتد. وجود برآمدگی در پلک چشم می‌تواند نشانه تبخال باشد. بهتر است فرد با دیدن علائم حتما به پزشک مراجعه کند.
تبخال قرنیه
قرنیه، گنبد روشن در جلوی چشم است که می‌تواند دچار این عارضه شود. دیدن زخم، کاهش و تاری دید از علائم اولیه این عارضه در قرنیه است که باید حتما فرد به پزشک مراجعه کند.
تبخال ملتحمه
از دیگر قسمت‌های چشم که ممکن است دچار این عارضه شود، ملتحمه است. ملتحمه، غشای نازک و شفاف روی بخش سفید چشم و داخل پلک است. قرمزی، التهاب و درد به همراه دیگر علائم در این ناحیه می‌تواند از نشانه‌های تبخال چشمی باشد.
تبخال شبکیه
شبکیه، ورق حسگر نور سلول‌های پشت چشم است که می‌تواند درگیر عارضه تبخال شود.
انواع تبخال چشم
تبخال چشمی حاصل از ویروس هرپس بر مبنای شدت عوارض به سه گروه تقسیم می‌شوند.
کراتیت هرپس (Herpes Keratitis)
شایع‌ترین و ضعیف‌ترین نوع این عارضه، کراتیت هرپس (Herpes Keratitis) نام دارند. در این موارد لایه‌های بالایی قرنیه دچار عفونت می‌شوند. به همین دلیل التهاب و قرمزی قرنیه به خوبی مشهود است. البته در نوع یادشده هیچ‌گونه آثاری از زخم یا اسکار روی قرنیه مشاهده نمیشود.
کراتیت استروما (Stromal Keratitis)
در نوع دیگری از این بیماری با عنوان کراتیت استروما (Stromal Keratitis) عفونت به‌دلیل ضعف سیستم ایمنی بدن به لایه‌های عمقی‌تر نفوذ می‌کند؛ در نتیجه زخم‌هایی رو قرنیه تشکیل شده و کیفیت دید کاهش می‌یابد. این بیماری در صورت بی‌توجهی شدت یافته و می‌تواند به نابینایی ختم شود.
ایریدیوسیکلیت (Irdocyclitis)
نوع حاد بیماری تبخال چشمی، ایریدیوسیکلیت (Irdocyclitis) نام دارد. میزان عفونت در این مورد، زیاد است و علاوه بر قرنیه سایر بخش‌های چشم از قبیل عنبیه و بافت‌های اطراف آن را نیز درگیر می‌کند. حتی در بعضی موارد، عفونت از بخش جلویی چشم فراتر رفته و به سمت نواحی پشتی (شبکیه) گسترش می‌یابد. از علائم ابتلا به ایریدیوسیکلیت می‌توان به حساسیت شدید به نور، قرمزی چشم، درد و تاری دید اشاره کرد.
علت ایجاد عارضه تبخال
علت ایجاد تبخال چشمی، راهیابی ویروس هرپس نوع یک به بدن فرد سالم است. تاول‌های موجود در سطح پوست افراد مبتلا، سرشار از ویروس است.
کوچک‌ترین تماس راهی مناسب برای انتقال ویروس به اطرافیان است. به‌عنوان مثال، می‌توان به روبوسی با افراد دارای تبخال دهانی اشاره کرد. آغشته کردن دست، حوله یا دستمال آلوده به صورت خصوصاً چشم نیز از دیگر دلایل ابتلا به این بیماری است. گاهی اوقات ویروس راه یافته به بدن تا سالیان متمادی به صورت غیرفعال در رشته‌های عصبی باقی می‌ماند. آفتاب، خستگی، استرس و سوءتغذیه و هرآنچه موجب تضعیف سیستم ایمنی بدن شود، در فعالیت مجدد ویروس دخیل است.
راه‌های پیشگیری از تبخال چشمی
مهم‌ترین راه انتقال این بیماری، تماس مستقیم یا غیرمستقیم با افراد آلوده است؛ بنابرای برای پیشگیری باید از هرگونه تماس با این افراد اجتناب شود.
درباره افراد مبتلا به تبخال دهانی نیز توصیه می‌شود که از تماس دست آلوده به چشم جدا خودداری کنند. استفاده از عینک آفتابی نیز نقش موثری در پیشگیری از این بیماری دارد زیرا نور خورشید به‌عنوان یک محرک برای ویروس عمل می‌کند و موجب فعالیت آن می‌شود. تغذیه مناسب، استراحت کافی و دوری از استرس نیز با کمک به سیستم ایمنی بدن، احتمال ابتلا به این بیماری را کاهش می‌دهد.
عوارض تبخال چشم
گاهی اوقات تبخال‌های چشمی تنها یک بار در طول عمر بروز پیدا می‌کنند. اما در 50 درصد موارد، احتمال عود کردن بیماری وجود دارد. البته زمان بروز مجدد علائم مشخص نیست. آمارها نشان می‌دهد میزان عود بیماری طی یک سال حدود 10درصد، طی دو سال حدود 23درصد و طی 20 سال حدود 63درصد است.
میزان خطرات تبخال چشمی به عفونت حاصل از فعالیت ویروس و نحوه مقابله سیستم ایمنی بدن با آن بستگی دارد. در موارد خفیف، مشکلاتی از قبیل التهاب (کراتیت) و قرمزی چشم حاصل می‌شود و علائم خود به خود محو می‌شوند. اما در موارد شدیدتر عفونت به بخش‌های عمقی‌تر چشم گسترش می‌یابد و گاه عوارض جبران‌ناپذیری به جای می‌گذارد. از جمله خطرات این بیماری می‌توان به بروز لکه روی قرنیه، کاهش دید، از بین رفتن عصب چشم، تشدید آب مروارید، پارگی قرنیه و نابینایی اشاره کرد. در بسیاری از کشورها شایع‌ترین دلیل کوری ناشی از بیماری‌های قرنیه، همین بیماری است.
تبخال چشمی در چه سنی شروع می‌شود؟
معمولاً تبخال کنار چشم (روی پلک) یا داخل چشم با فعالیت هرپس نوع یک به وجود می‌آید. در ابتلا به این ویروس محدودیتی از لحاظ سن وجود ندارد و فرد از همان ابتدای کودکی در معرض ابتلاست. مطالعات نشان می‌دهد ژنوم این ویروس در خون بیش از 90 درصد افراد وجود دارد. این ویروس به محض ورود به بدن در رشته‌های عصبی رفته و تا پایان عمر باقی می‌ماند. فعالیت یا عدم‌فعالیت آن در سنین مختلف به شرایط جسمانی افراد وابسته است. ناگفته نماند که تبخال‌های چشمی ناشی از ویروس زونا، بیشتر در افراد بالای 50 سال مشاهده می‌شود. همچنین قرار گرفتن تحت تابش نور شدید خورشید، جراحی، استرس، خستگی شدید و مصرف داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی نیز در بروز این بیماری نقش دارند.
سوالات متداول
آیا تبخال چشمی خطرناک است؟
بله؛ این عارضه حتی در مواردی که با علائم خفیف نمایان می‌شوند، باید مورد توجه و مراقبت‌های پزشکی قرار گیرند. در عودهای بعدی شدت علائم بیشتر می‌شود و ممکن است به پارگی قرنیه یا نابینایی ختم شود. حتی در بعضی موارد، پیوند قرنیه برای بازگشت بینایی بیمار ضرورت پیدا می‌کند.
آیا تبخال چشم واگیر دارد؟
بله؛ ویروس‌های موجود در تاول‌های تبخالی به‌شدت مسری هستند و به طرق مختلف به دیگر افراد منتقل می‌شوند. دوری از افراد دارای تبخال‌های چشمی به تنهایی کافی نیست، بلکه باید از هرگونه افراد دارای تبخال (دهانی، اطراف لب، بینی، گوش و…) اجتناب شود.
آیا تبخال چشم باعث کاهش بینایی می‌شود؟
بله در صورتی که درمان با تاخیر انجام شود، می‌تواند موجب کاهش بینایی و حتی در مواردی باعث از بین رفتن کامل قدرت بینایی شود.
آیا ویروس تبخال از مادر مبتلا، به نوزاد انتقال پیدا می‌کند؟
بله، بعد از تولد و به محض برقراری اولین تماس بین مادر و فرزند این ویروس می‌تواند منتقل شود.
آیا این عارضه می‌تواند شبکیه چشم را درگیر کند؟
بله، گاهی اوقات این عارضه می‌تواند شبکیه چشم را نیز درگیر کند. اگرچه این نوع از تبخال قابل درمان است اما متاسفانه می‌تواند روی بینایی فرد مبتلا تاثیر بگذارد.
تبخال چشم در چه جنسیتی بیشتر دیده می‌شود؟
تاکنون گزارشی مبنی بر ابتلای بیشتر جنسیت خاصی به این عارضه گزارش نشده است. به‌عبارتی هر دو جنسیت زن و مرد به یک اندازه در معرض تبخال پلک چشم یا قرنیه و شبکیه قرار دارند.
این عارضه برای چه کسانی بیشتر اتفاق می‌افتد؟
ویروس مولد این بیماری به محض ورود به بدن به سمت رشته‌های عصبی می‌رود و تا پایان عمر در آنجا باقی می‌ماند. اما بروز یا عدم بروز آن به صورت زخم یا تاول به عملکرد سیستم ایمنی بدن بستگی دارد. بروز تبخال معمولاً در افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف رخ می‌دهد؛ به‌عنوان مثال می‌توان به بیماری‌هایی از قبیل آنفلوآنزا، سرماخوردگی، تب و… اشاره کرد.
