پوست خشک
هر فردی برای آنکه پوستی شفاف و زیبا داشته باشد، باید از آن مراقبت کند و برای مراقبت اولین قدم آن است که نوع آن را بشناسد. پوست‌ها بسته به میزان چربی خود به چهار دسته تقسیم می‌شوند: نرمال، خشک، پوست چرب و پوست مختلط.
در نوع نرمال، میزان چربی و رطوبت آن متعادل است، درحالیکه در نوع چرب آن، تولید چربی بیش از حد دارد. نوع مختلط، در ناحیه T (پیشانی، بینی و چانه)، چرب و در سایر نواحی صورت، نرمال یا خشک است.
نوع خشک پوست، سبوم کمتری نسبت به حالت نرمال تولید می‌کند. درنتیجه ظاهری خشک، زبر و پوسته‌پوسته دارد.
این عارضه در زبان انگلیسی معادل skin dry است و در زبان پزشکی Xerosis خوانده می‌شود.
شناخت پوست خشک
یکی از روش‌های ساده و آسان برای تشخیص پوست صورت خشک این است که فرد ابتدا صورت را با یک پاک‌کننده ملایم بشوید. یک ساعت بعد از شست‌وشو یک دستمال کاغذی را روی آن قرار دهد و بردارد. اگر هیچ اثری از چربی روی دستمال کاغذی دیده نشود و فرد احساس کشیدگی و پوسته‌پوسته شدن دارد، نوع پوست فرد خشک است.
یکی دیگر از راه‌های شناسایی، دیدن رفتار و ویژگی‌های این عارضه است. موارد زیر نشانگر داشتناین عارضه است:
- کدر و غیرشفاف است؛
- کمی خشن و زبر است و خشکیِ آن لمس می‌شود؛
- فرد مخصوصا بعد از شست‌وشو احساس کشیدگی دارد؛
- پوسته‌پوسته شدن مخصوصا در اطراف دهان اتفاق می‌افتد؛
- ورقورق شدن و ایجاد لکه‌های سفید؛
- خارش دارد؛
- شکاف‌های عمیقی دارد که می‌تواند دچار خونریزی شود؛
- منافذ بسته
علت پوست خشک
سطحیترین لایه پوست، استراتوم کورنئوم نام دارد که حاوی عوامل مرطوب‌کننده طبیعی و چربی داخل سلولی است. این عوامل باعث ایجاد یک سد پوستی و ممانعت از دست رفتن آب از طریق اپیدرم می‌شوند. از بین رفتن این چربی باعث اختلال در عملکرد سد پوستی و ایجاد خشکی می‌شود. علاوه بر ژنتیک، عوامل دیگری نیز در ایجاد این عارضه تاثیر دارند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:
کمبود ویتامین
کمبود بعضی ویتامین‌ها از جمله ویتامین‌های گروه B، ویتامینD و C در ایجاد پوست خشک صورت و بدن دخیل هستند.
عوامل درونی
- افزایش سن: به علت کاهش غدد چربی، کاهش میزان عرق، افزایش pH و کاهش بازسازی سلول‌ها
- تغذیه: کمبود اسیدهای چرب آزاد در رژیم غذایی
- تغییرات هورمونی: تغییراتی مانند بارداری یا یائسگی
- بیماری‌ها: کم‌کاری تیروئید، دیابت، درماتیت، پسوریازیس، بیماری‌های عصبی که باعث کاهش تعریق می‌شوند و…
عوامل بیرونی
- قرار داشتن در معرض هوای خشک (فاقد رطوبت) یا سرد: مخصوصا در فصل زمستان
- شغل‌هایی مانند پرستاری، آرایشگری یا لوله‌کشی به علت تماس زیاد دست‌ها با آب
- عادات نادرست حمام کردن: کسانی که به حمام کردن مکرر یا استفاده از آب بسیار داغ عادت دارند، بیشتر دچار این عارضه می‌شوند.
- استفاده از شوینده‌های قوی: استفاده مکرر از صابون‌های قوی یا شوینده‌های حاوی سولفات یا مواد ضدعفونی‌کننده. صابون‌ها باعث بهم خوردن pH پوست و از بین بردن آب و چربی‌های آن می‌شوند.
- قرار داشتن زیاد در معرض آفتاب
- داروها: بعضی داروها از قبیل داروهای ادرارآور و ضدآندروژن (مانند اسپیرینولاکتون و فیناستراید)
- سیگار کشیدن
علت پوست خشک زنان باردار
تغییرات هورمونی در بارداری منجر به کاهش رطوبت و خشکی مخصوصا در ناحیه شکم می‌شود که این عارضه مرتبط به دهیدراته شدن است و به پوست خشک مرتبط نمی شود.
پوست خشک صورت کودکان
پوست کودکان نیز مانند بزرگسالان می تواند داراری انواع مختلفی باشد. نوزادان ممکن است بر اثر از دست دادن چربی طبیعیِ سطح پوست به‌نام ورنیکس، دچار ورقه‌ورقه شدن آن شوند که طبیعی است.
اما این عارضه می‌تواند ناشی از بیماری‌هایی مانند اگزما و ایکتیوزیس نیز باشد و وجود خارش می‌تواند آنان را اذیت کند.
از جمله عواملی که باعث به وجود آمدن این عارضه در کودکان می‌شود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
هوای سرد و خشک در فصل سرد سال و گرمای شدید فضاهای داخلی
قرار گرفتن در معرض آفتاب تابستان،
تهویه‌های نامطبوع،
قرار گرفتن در معرض آب شور مثل آب دریا و کلر موجود در آب استخر
علائم پوست خشک
این عارضه براساس شدت خشکی به سه دسته تقسیم می‌شوند:
علائم پوست خشک خفیف
- زبر یا پوسته‌پوسته شدن
- نبود خارش یا خارش خفیف
- قرمزی خفیف
علائم پوست خشک متوسط
- زبری یا پوسته‌پوسته شدن متوسط
- خارش خفیف تا متوسط
- احساس کشیدگی پوست خفیف تا متوسط
- قرمزی خفیف
- احتمال وجود شکاف روی پوست
علائم پوست خشک شدید
- زبری و پوسته‌پوسته شدن شدید
- خارش شدید
- درد شدید
- قرمزی خفیف یا بیشتر
- احتمال وجود شکاف
تفاوت پوست خشک و خشکی پوست (دهیتراته)
داشتن پوستی خشک معمولا ژنتیکی است، درحالیکه دهیدراته شدن، عارضه‌ای است که می‌تواند در انواع پوست ایجاد شود. پوست خشک از تولید کم چربی در غدد چربی ناشی می‌شود، حال آنکه دهیدراته شدن آن بر اثر کمبود آب به وجود می‌آید.
پیشگیری از پوست خشک
- استفاده از آب‌رسان‌ها و مرطوب‌کننده‌ها
- استفاده از صابون‌های ملایم یا شوینده‌های فاقد سولفات
- خودداری از حمام کردن با آب داغ
- خودداری از حمام کردن روزانه
- استفاده از مرطوب‌کننده بلافاصله بعد از حمام
- استفاده از بخور برای مرطوب کردن هوای اتاق
- نوشیدن روزانه چند لیوان آب
عوارض پوست خشک
- دهیدراتاسیون
- ایجاد عفونت‌های ثانویه
- ایجاد چین و چروک صورت
- پیری زودرس
- درماتیت حساسیتی یا اگزما
- جوش: خشکی زیاد می‌تواند باعث تحریک غدد چربی شود و به تولید چربی بیش از حد و درنتیجه منجر به مسدود شدن منافذ و بروز آکنه یا جوش صورت شود.
آیا پوست خشک منافذ باز دارد؟
منافذ باز معمولا در نوع چرب آن دیده می‌شوند، اما می‌توانند در پوست‌های خشک هم بر اثر عللی مانند وراثت، نور آفتاب و… وجود داشته باشند.
آیا ابتلا به پوست خشک از علائم بارداری است؟
بله زیرا یکی از تأثیراتی که تغییرات هورمونی بر بدن زنان باردار می‌گذارد، خشکی است.
آیا پوست خشک ممکن است به انواع دیگر تبدیل شود؟
بله. ممکن است فرد به علت فعالیت بالای غدد چربی در نوجوانی و زیر ۲۰ سال، دچار چربی پوست شود و بعد از سی سالگی و به علل مختلف، جنس آن تغییر کند و مختلط شود. در سنین بالاتر معمولا پوست به سمت خشک‌تر شدن می‌رود، زیرا بالا رفتن سن، توانایی آن را در تولید چربی و حفظ رطوبت کاهش می دهد. البته این موضوع استثنا هم دارد و قاعده کلی ندارد.
پوست خشک در چه جنسیتی بیشتر است؟
احتمال وجود این عارضه در مردان به علت وجود غدد چربی و منافذ بیشتر و بالاتر بودن هورمون تستوسترون، کمتر است.
